My story: Ελένη
Σχετικά με τη Μαρτυρία
H Ελένη ήρθε στην Ελλάδα από την Αιθιοπία το 1979, όταν ήταν 20 ετών. Έπαιρνε το λεωφορείο για να γνωρίσει την πόλη απ’άκρη σ’άκρη, και τη διαδρομή με το τελεφερίκ στο Λυκαβηττό δεν θα την ξεχάσει ποτέ. Δούλεψε ως νοσοκόμα, είναι ενεργό μέλος της Αιθιοπικής κοινότητας, και τα ελληνικά φαγητά τα φτιάχνει πολύ νόστιμα.
Αποσπάσματα
"Άκου, αίτηση έκανα, ήταν θυμάμαι το ΄98, πήγαινα στο Χαλάνδρι στο δημαρχείο ήταν μια πολυκατοικία, ήταν έτσι στο σκελετό είχε αυτό για πρώτη φορά και τελείωσε η πολυκατοικία δεν είχα πάρει εγώ την υπηκοότητα. Αυτό θυμόμουνα πάντα. Φτιάχτηκε έγινε πολυκατοικία, εγώ ακόμα εκεί."
"Όταν γυρίζω εδώ στην Ελλάδα, μόλις δω τη θάλασσα δεν μπορείς να φανταστείς τι αισθάνομαι μέσα, χαρά κι αυτά. Δηλαδή αισθάνομαι πως να σου πω, είναι τρομερό πράγμα. Μια ασφάλεια, μια... λέω μπήκα σπίτι μου, στη χώρα μου. Δεν είναι περίεργο αυτό τώρα; Να μισείς τη χώρα που γεννήθηκες, που μεγάλωσες;"
"Όταν έφτασα στην Ελλάδα, οι Έλληνες, ειδικά εμείς τους Αιθίοπες, μας αγαπήσαν πολύ. Και στον δρόμο με ρωτάγανε, από που είσαι; Α, από την Αιθιοπία! Α! χριστιανική χώρα Α! ο Χαϊλέ Σελασιέ, τον ξέρανε, το ΄53 είχε επισκεφθεί την Ελλάδα. Και επειδή είμαστε χριστιανοί ορθόδοξοι μας αγαπήσανε πολύ ο λαός, όλοι. Δεν είχαμε ποτέ όπως τώρα που λένε ρατσισμό και αυτά, δεν υπήρχε εδώ στην Ελλάδα. Ήμουνα πολύ ευχαριστημένη και με τη χώρα και με τον λαό."
Υπόμνημα
Μέρος 1ο - Το ταξίδι, η ζωή και η εργασία μέσα στην πόλη
Καλησπέρα. Είμαι από την Αιθιοπία, εδώ στην Ελλάδα έχω παραπάνω από 40 χρόνια. Πριν από την Ελλάδα τίποτα, στην Αιθιοπία ήμουν, δεν έχω πάει σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Κατευθείαν από την Αντίς Αμπέμπα ήρθα εδώ στην Αθήνα. Δηλαδή από την Αιθιοπία, λόγω της χούντας επί Μενγκίστου, όλοι οι νέοι είχανε πρόβλημα, δηλαδή δεν το θέλαμε. Άμα δεν το θες ή θα πας φυλακή ή θα σε κάνει ότι θέλει. Με αυτόν τον λόγο κι εγώ, ο μόνος τρόπος που βρήκα να βγω έξω ήταν η Ελλάδα. Ήρθα στην Ελλάδα, μόλις ήρθα πήγα στο πανεπιστήμιο να μάθω την ελληνική γλώσσα, θυμάμαι ήταν στην Ακαδημία μια σχολή, όλοι οι ξένοι πήγαιναν να μάθουν τη γλώσσα. Είτε το θες για το πανεπιστήμιο, το χαρτί δηλαδή, είτε οποιοσδήποτε σε αυτήν τη σχολή έπρεπε να πας, και εγώ πήγα μόνο για τέσσερις μήνες.
Ωραία, πριν έρθεις στην Ελλάδα λοιπόν ήσουν στην Αντίς Αμπέμπα.
Ναι.
Εκεί μεγάλωσες;
Όχι στην Αντίς Αμπέμπα μέσα, έξω από την Αντίς Αμπέμπα, σε ένα χωριό, όχι χωριό, είχε τα πάντα, εκεί γεννήθηκα εκεί μεγάλωσα, δεν είμαι από την Αντίς Αμπέμπα. Εκεί τελείωσα το σχολείο, έχω τελειώσει Παιδαγωγική Ακαδημία. Τελείωσα, από εκεί ήρθε ο Μενγκίστου, άρχισαν τα προβλήματα. Για αυτό έφυγα από τη χώρα για να γλιτώσω τον Μενγκίστου, όχι ότι είχα ανάγκη από κάτι άλλο. Και ήρθα εδώ στην Ελλάδα όπως είπαμε, πήγα να μάθω τη γλώσσα γιατί άμα δε ξέρεις τη γλώσσα ούτε δουλειά ούτε τίποτα δεν υπήρχε περίπτωση, αυτό κατάλαβα. Αμέσως πήγα, έμαθα τη γλώσσα. Από εκεί και πέρα θυμάμαι δούλευα δυο-τρεις ώρες σε ένα ινστιτούτο που φτιάχνουν οι γυναίκες τα πρόσωπα τους κι αυτά, πίσω από το Χίλτον ήταν ένα...
Ωραία, πότε ήρθες στην Ελλάδα ακριβώς;
Τέλος ΄79.
Μου είπες πριν ότι ο μόνος τρόπος να φύγεις ήταν η Ελλάδα, δηλαδή πως έμαθες για την Ελλάδα;
Λοιπόν, είχα πολλούς γνωστούς... ο μόνος που είχανε, που ξέρουνε κάτι απέξω ήταν στην Ελλάδα γιατί, για να σου πω να καταλάβεις, ερχόντουσαν από την Αιθιοπία κάθε Πάσχα στα Ιεροσόλυμα, για την γιορτή για να γιορτάζουνε το Πάσχα. Από εκεί ερχόντουσαν εδώ στην Ελλάδα στην Παναγία Τήνου, το γκρουπ δηλαδή. Από αυτό το γκρουπ που έρχεται κάθε χρόνο ήξερα έναν που ερχόταν στην Ελλάδα, "Άμα θες να πας στην Ελλάδα μόνο εκεί, ούτε Αμερική ούτε... δεν έχω κανέναν" μου λέει, "Άμα θες να πας, μου λέει, στην Ελλάδα." Αυτός είχε ζαχαροπλαστείο στην Αντίς Αμπέμπα.
Αυτός ήταν Έλληνας ή Αιθίοπας;
Αιθίοπας, κάθε χρόνο ερχόταν με το γκρουπ για να πάει Ιεροσόλυμα και μετά το γκρουπ ερχόταν εδώ στην Ελλάδα για την Παναγία Τήνου, μια εβδομάδα καθόντουσαν είδανε την Ελλάδα μετά γυρνάγανε στην Αντίς Αμπέμπα πίσω. Και εντωμεταξύ αυτός που έχει το ζαχαροπλαστείο το είχε αγοράσει από μια Ελληνίδα εκεί στην Αιθιοπία. Και έτσι τις σοκολάτες, τα πάντα, ερχότανε ψώνιζε εδώ στην Ελλάδα για το ζαχαροπλαστείο του, όπως έκανε η Ελληνίδα. Κι έτσι τον γνώρισα αυτόν, με έστειλε εδώ.
Τι εννοείς σε έστειλε;
Δηλαδή για να παντρευτώ κάποιον, να ζήσω εδώ στην Ελλάδα. Ο μόνος τρόπος ήταν αυτό, δεν υπήρχε άλλος τρόπος. Κι εγώ για να γλιτώσω από τον Μενγκίστου, ήρθα, παντρεύτηκα εδώ στην Ελλάδα. Αιθίοπας, όχι Έλληνας. Κι έτσι βρέθηκα εδώ.
Πόσων χρονών ήσουν όταν έφυγες από εκεί;
Ήμουν 22.
Άρα ο τρόπος για να φύγει μια κοπέλα από την Αιθιοπία επί Μενγκίστου, ένας τρόπος μάλλον, ήταν να βρει κάποιον να παντρευτεί σε άλλη χώρα;
Κοίταξε, ο ένας είναι αυτός. Μπορούσες και, αν είχες αδερφό, συγγενή μπορούσες και να πας έτσι, ως πρόσκληση. Αλλά εγώ δεν είχα κανέναν. Και μου λέει άμα θες να βγεις έξω, για να σε στείλω, ξέρω κάποιον, άμα θες να παντρευτείς αυτόν πήγαινε, μου είπε. Κι εγώ για να γλιτώσω από αυτόν, έτσι ήρθα.
Να γλιτώσεις εννοείς από τον Μενγκίστου.
Τον Μενγκίστου. Γιατί κινδύνευα εκεί πέρα, ή φυλακή ή κάτι άλλο. Δεν συμφώνησα με την πολιτική του, αυτό είναι.
Και πόσο καιρό πήρε όλη αυτή η διαδικασία;
Τρεις μήνες.
Και σου δώσανε βίζα;
Όχι, διαβατήριο, βίζα είναι... η Ελληνική Πρεσβεία μου έδωσε βίζα.
Οκ, τότε έβγαλες διαβατήριο...
Διαβατήριο έβγαλα από το Υπουργείο Εξωτερικών το δικό μας, της Αιθιοπίας, μετά μόλις βρήκα το διαβατήριο κι αυτός ο άνθρωπος επειδή έχει επικοινωνία με πήγε στην Πρεσβεία, μου βγάλανε βίζα. Αυτός ο ίδιος μου τα τελείωσε, αυτός με βοήθησε.
Με αυτόν ήσασταν φίλοι.
Φίλοι. Ούτε συγγενείς ούτε τίποτα. Φιλικά.
Το έκανε για να βοηθήσει απλά;
Ακριβώς για να βοηθήσει. Μόνο έτσι γιατί όλοι εκεί βοηθάγανε τη νεολαία για να φύγει. Να σκεφτείς, ξέρεις πόσοι από την Αιθιοπία έχουν πάει με τα πόδια Κένυα, Ουγκάντα; Τους έχει φάει άγρια ζώα, έχουνε φαγωθεί. Πόσοι δηλαδή... πως να σου πω... νεαροί, για να γλυτώσουν από τη φυλακή.
Φεύγαν δηλαδή μόνοι τους...
Ναι, φεύγανε, εκεί ξέρεις είναι άγρια ζώα με τα πόδια άμα πας είναι ρίσκο, πάρα πολύ δύσκολα.
Μαζί με εσένα ήταν και άλλες γυναίκες που προσπαθήσαν να φύγουν από την χώρα έτσι, με γάμους;
Ναι, ναι και είχα δυο-τρεις φίλες και αυτοί προσπαθήσαν, εντωμεταξύ η μία είχε τον αδερφό της στην Αμερική και δεν πρόλαβε, την πιάσανε πήγε φυλακή, φίλη μου που ήμασταν μαζί. Πήγε φυλακή, ήταν μόλις παντρεύτηκε τον Ιούνιο, τον Σεπτέμβριο την βάλανε στη φυλακή, γέννησε το παιδί της εκεί στην φυλακή, μετά σε δυο χρόνια την αφήσανε, από τη φυλακή, βγήκε. Μόλις βγήκε από τη φυλακή μου έγραψε γράμμα για να τη φέρω εδώ. Την έφερα, ήρθε εδώ μετά πήγε Αμερική στον αδελφό της. Γιατί ήταν δύσκολο κατευθείαν από την Αιθιοπία, από την Αντίς Αμπέμπα, από την Αμερική Αντίς Αμπέμπα ήταν δύσκολο. Και εντωμεταξύ όπως σου είπα, για τους πρόσφυγες στην Ευρώπη, Ερυθρό Σταυρό Ηνωμένων Εθνών Ελλάδα και Ιταλία, σε όλη την Ευρώπη. Σε καμία άλλη χώρα δεν μπορούσες να δηλώσεις για πρόσφυγες, ας πούμε. Δεν υπήρχε γραφείο αλλού. Στην Ελλάδα υπήρχε και στην Ιταλία, δηλαδή αυτοί που έρχονται από την Αιθιοπία πρέπει να 'ρθούνε ή στην Ελλάδα ή στην Ιταλία.
Τότε το ΄79.
Ναι, τότε. Δηλαδή για να γραφτείς ως πρόσφυγας για να πας Αμερική. Γιατί και η Αμερική ήξερε ότι είναι δικτάτορας ο Μενγκίστου, όποιος Αιθίοπας πάει στων Ηνωμένων Εθνών τον αναγνωρίζανε αμέσως και γρήγορα στέλνανε στην Αμερική, Καναδά. Τους δίναν άδεια παραμονής εδώ μέχρι να φύγουν και μετά τους στέλναν στην Αμερική. Αυτές οι δυο χώρες ήταν η Ιταλία και η Ελλάδα. Για αυτό ερχόντουσαν πάρα πολλοί από την Αιθιοπία εδώ στην Ελλάδα, αγόρια, κορίτσια.
Αυτοί έρχονταν και φεύγανε που λες.
Ναι, δεν ήθελε κανείς να μείνει εδώ στην Ελλάδα. Ερχόντουσαν, σε ένα χρόνο, σε έξι μήνες φεύγανε Αμερική.
Εσύ όμως ήρθες Ελλάδα...
Ναι, ήρθα. Κι εγώ μπορούσα να πάω Αμερική αλλά δεν μου άρεσε. Έμεινα στην Ελλάδα, μου άρεσε.
Σου άρεσε.
Ναι.
Θέλεις να μου πεις λίγο ποιες ήταν οι πρώτες εικόνες που είχες, δηλαδή τι θυμάσαι από τα πρώτα πράγματα που είδες στην Αθήνα όταν έφτασες.
Ναι, κοίταξε, όταν έφτασα στην Ελλάδα όπως σου είπα, και οι Έλληνες, ειδικά εμείς τους Αιθίοπες, μας αγαπήσαν πολύ. Και στον δρόμο με ρωτάγανε "Από που είσαι; Α, από την Αιθιοπία! Α! χριστιανική χώρα Α! ο Χαϊλέ Σελασιέ", τον ξέρανε, είχε έρθει ο Χαϊλέ Σελασιέ το ΄53, είχε επισκεφθεί την Ελλάδα. Και ο Χαϊλέ Σελασιέ, επειδή είμαστε χριστιανοί ορθόδοξοι μας αγαπήσανε πολύ ο λαός, όλοι. Δεν είχαμε ποτέ όπως τώρα που λένε ρατσισμό και αυτά, δεν υπάρχει εδώ στην Ελλάδα. Ήμουνα πολύ ευχαριστημένη και με τη χώρα και με τον λαό. Και μετά που, μετά από... σε έναν χρόνο μετά πήγα στον Ευαγγελισμό, έκανα την αποκλειστική και εκεί έχω γνωρίσει πάρα πολλές οικογένειες, τους Έλληνες. Δηλαδή ήμασταν φίλοι, σαν φίλοι, πως να σου πω; Σε θεωρήσανε... Έχω γνωρίσει βουλευτές, είχα την μάνα του, είχα τον πατέρα του, είχα γνωρίσει... και πλούσιοι και φτωχοί. Και έτσι μου άρεσε, έμεινα. Δεν... ποτέ δεν είχα παράπονο για την Ελλάδα, μόνο αγάπη και πολύ καλός λαός, πως να σου πω... Εντάξει, τώρα είναι αλλιώς λίγο, αλλά παλιά ήταν αλλιώς.
Θυμάσαι την πρώτη μέρα που έφτασες στην Ελλάδα, τις πρώτες μέρες; Θυμάσαι ποιες ήταν οι πρώτες εικόνες που είχες; Που πήγες, τι είδες, πως ήταν η αίσθηση όταν έφτασες;
Καλά εντάξει, όταν έφτασα εντάξει, με πηγαίνανε και παντού. Να σκεφτείς μείναμε στους Αμπελόκηπους, στον Ελευθέριο Βενιζέλο, εκεί πηγαίναμε καθόμασταν, στο Πεδίο του Άρεως, δηλαδή να δούμε την Αθήνα, γυρνάγαμε. Κάπου από την Αθήνα δεν έχω βγει τότε, μόνο εδώ στην Αθήνα ήτανε.
Και έμενες Αμπελόκηπους.
Μέναμε στους Αμπελόκηπους, μόλις ήρθα εκεί έμεινα. Γύρω-γύρω πηγαίναμε είδαμε, ξέρω ΄γω το πάρκο, τα πάντα. Και εντωμεταξύ εμένα μου άρεσε, έπαιρνα το λεωφορείο και πήγαινα μέχρι τέρμα για να δω τη χώρα. Και στον Λυκαβηττό δεν θα το ξεχάσω, είναι στον Λυκαβηττό που ανεβήκαμε με το τελεφερίκ, αυτό μου έκανε εντύπωση. Στον Άγιο Γεώργιο, εκεί εντάξει δεν είναι... μεγάλη διαφορά δεν είχε. Αυτά ήταν.
Στους Αμπελόκηπους έμεινες επειδή έμενε εκεί ο...
Ναι.
Ο άντρας σου.
Ναι, εκεί έμενε, εκεί μείναμε. Και μετά ερχόντουσαν πάρα πολλοί από την Αιθιοπία. Μπορώ να σου πω, όταν ήμουν εγώ δεν υπήρχε, μόνο οι παλιοί επί Χαϊλέ Σελασιέ αυτοί που ήρθαν, μόνο αυτές οι γυναίκες ήταν ή αυτές που έρχονται για σπουδές ιατρική, νομική, δηλαδή μόνο φοιτητές υπήρχανε. Όταν ήρθα βρήκα αυτούς που σπουδάζουνε, όχι για δουλειά, δεν υπήρχανε. Μετά έγινε, μετά ερχόντουσαν από την Αιθιοπία κοπέλες, αγόρια, πάρα πολλοί όπως σου είπα για των Ηνωμένων Εθνών για να πάνε Αμερική. Μετά ήρθανε, δουλεύανε σε σπίτι, είτε μπέιμπι-σίτερ ή σε σπίτι εσωτερική μέσα, δουλέψανε, μόνο τα αγόρια δεν είχανε δουλειά, για τα αγόρια ήταν πολύ δύσκολο. Δεν βρίσκουν δουλειά εδώ στην Αθήνα, ή πρέπει να πάνε Θεσσαλονίκη να μαζέψουνε φρούτα, ελιές, κάτι τέτοιο. Κι αυτοί δεν θέλανε να πάνε στην... να βγούνε από την Αθήνα. Κι έτσι σαν φίλοι ή σαν... τους βοηθάγανε οι κοπέλες, νοικιάζανε σπίτι και μείνανε και τα αγόρια. Αυτοί είναι εσωτερικοί, μόνο Κυριακή βγαίνανε οι κοπέλες. Αμέσως βρίσκανε δουλειά τα κορίτσια, σε σπίτι. Ενώ τα αγόρια ήταν δύσκολο εδώ στην Αθήνα τι δουλειά να κάνουν, δεν είχε. Καθόντουσαν στο σπίτι, τους βοηθάγανε, εντάξει από των Ηνωμένων Εθνών 100 δολάρια τους δίνανε αλλά τι να κάνεις, να πληρώσεις ενοίκιο, να τρως δεν έφτανε και μείνανε τέσσερα άτομα μαζί, πέντε άτομα μαζί σε ένα δωμάτιο, τα αγόρια. Αυτοί που έχουνε συγγενείς στην Αμερική τους στέλνανε λεφτά, έτσι τους βοηθάγανε μέχρι να πάνε στην Αμερική.
Μάλιστα, τα κορίτσια πως βρίσκαν δουλειά; Ποιος τους έβρισκε;
Είχε γραφεία. Πηγαίναν τα κορίτσια, αυτός είχε κανονικό γραφείο ήταν, πληρωνόταν από τις κοπέλες και από τον εργοδότη και τους έστελνε σε δουλειά. Αυτόν ήξερα πρώτα, μετά βγαίναν κάθε μέρα, τέτοια γραφεία ήταν σε Ομόνοια, Κάνιγγος, παντού. Πας εκεί πέρα το δηλώνεις και σου δίνανε δουλειές. Υπάρχει ακόμα, νομίζω.
Και τα κορίτσια βρίσκανε δουλειά, τα αγόρια δεν βρίσκανε, οπότε τα κορίτσια στηρίζανε...
Βοηθάγανε τα αγόρια, ας πούμε το σπίτι που νοικιάζανε τα κορίτσια, μείνανε τα αγόρια ενώ τα κορίτσια μια φορά την εβδομάδα βγαίνανε και έτσι ο ένας βοήθησε τον άλλο. Εντάξει, μπορεί και να τα έχουνε φτιάξει, δεν ξέρω, υπάρχει κι αυτό, καλό είναι, και έτσι φύγανε όλοι.
Εσύ έπιασες γρήγορα δουλειά, όπως οι άλλες κοπέλες;
Ναι, εγώ ναι. Μόνο όταν πάω... έμαθα τη γλώσσα όπως σου είπα. Ήρθα τον Δεκέμβριο, τον Μάρτιο πήγα σχολείο. Ενώ ήθελα να πάω, αυτό, δεν ξέρω κάτι έγινε, μόνο τέσσερις μήνες έμαθα. Και εντωμεταξύ όταν πήγα να μάθω τη γλώσσα, παλιά ήταν τζάμπα, όταν πήγα εγώ όχι θα πληρώσεις μου είπαν 18 χιλιάδες δραχμές και τους είπα δεν έχω λεφτά να πληρώσω κι οπότε εντάξει θα μάθεις τη γλώσσα δε θα κάτσεις στις εξετάσεις για να πάρω το χαρτί, λέω εντάξει, συμφώνησα τι να κάνω; Μέχρι τον Ιούνιο, ναι έμαθα τη γλώσσα, φυσικά ήξερα να διαβάζω να γράψω, τα πάντα έμαθα. Άσε και όταν ήρθα διάβαζα, δηλαδή, τώρα υπάρχουν και αγγλικές λέξεις στις ελληνικές, μόνο "δ" αυτά ήταν, ρώτησα τι είναι αυτό "δ" α! λέω είναι "d". Διάβαζα κανονικά, γυρνώντας το "γ", το "δ" αυτό. Κι όταν πήγα στη γλώσσα ήταν όλα εντάξει.
Ήξερες ήδη Αγγλικά.
Αγγλικά ήξερα.
Και σε τέσσερις μήνες λες...
Σε τέσσερις μήνες δεν πιστεύεις πως μίλαγα τα ελληνικά, και έγραφα.
Που ήταν αυτό το σχολείο;
Ακαδημία. Στην Ακαδημία ήταν.
Αυτά τα μαθήματα πηγαίνανε και άλλοι;
Ξένοι, όλοι οι ξένοι εκεί πηγαίνανε να μάθουν την ελληνική γλώσσα. Είτε για πανεπιστήμιο είτε για διάφορους λόγους εκεί πηγαίνανε όλοι οι ξένοι.
Και αυτοί που μου ανέφερες πριν, οι πρόσφυγες ή αυτοί που είχαν έρθει για δουλειά και αυτοί εκεί μαθαίνανε;
Όχι, δεν πήγανε εκεί, όχι δεν ξέρανε. Απλά συνεννογιόταν με τους εργοδότες, εκεί μάθανε, στο σπίτι μάθανε τη γλώσσα, με τα παιδιά με το άλλο με το ένα. Δεν είχαν ευκαιρία να πάνε στο πανεπιστήμιο να μάθουν αφού δουλεύανε. Δεν είχανε τέτοιο... αλλά και όμως μάθανε την ελληνική γλώσσα εκεί μέσα στο σπίτι, δουλεύοντας. Μιλάγανε καλά.
Μέχρι τότε δεν δούλευες.
Μέχρι τη γλώσσα όχι δεν δούλευα, μετά τον Ιούνιο όπως σου είπα πήγα σε αυτό το στούντιο που πάνε οι γυναίκες που φτιάχνουνε τα πρόσωπα τους, κάνουνε γυμναστική κι αυτά. Εγώ πήγα δούλευα δυο ώρες καθάριζα τα μηχανήματα με Άζαξ και καθάρισα το μαγαζί. Δύο ώρες την ημέρα.
Πως τη βρήκες αυτή τη δουλειά;
Εντάξει, εγώ δεν ήξερα δουλειά τι πάει να πει, ούτε να σκουπίζω, μου δείχνανε.
Ναι, το μαγαζί ποιος το βρήκε;
Άλμαζ λεγόταν η κοπελίτσα, αυτή μου βρήκε.
Είναι ακόμα εδώ η Άλμαζ;
Όχι, πήγε στην Σουηδία, πήγε. Από τότε δεν έχω τα νέα της, είναι και πολλά χρόνια.
Και πόσο καιρό έκατσες σε αυτήν τη δουλειά;
Όλο το καλοκαίρι δούλευα, νομίζω και τον Σεπτέμβριο, λίγες μήνες, δεν δούλευα πολύ.
Γιατί;
Δεν ξέρω, τώρα δεν ήθελε, τι έγινε, δεν ξέρω. Ήταν και λίγα λεφτά, 100 δραχμές μου έδινε, τι να τα κάνω;
100 δραχμές κάθε πότε;
Δυο ώρες την ημέρα.
Κάθε μέρα 100 δραχμές;
Κάθε μέρα 100. Αλλά ήθελα εγώ μια σταθερή δουλειά, δεν ήθελα για δυο ώρες, για μια ώρα.
Αλλά γενικά ήταν καλά; Σου φέρονταν καλά;
Πάρα πολύ καλά, τι να σου πω, τι να σου πω, πωπω. Πολύ ωραία. Μετά, ο Μεράουι ήξερε έναν παπά, εντάξει από την θεολογία δεν μαθαίνουνε αυτοί; Του είπε έτσι κι έτσι, ήρθε η γυναίκα μου από την Αιθιοπία, δεν έχει δουλειά και στον Ευαγγελισμό να δουλέψω αποκλειστική. Με πήγε αυτός ο παπάς, εκεί ήταν θεούσες ήταν τότε, με κότσο. Θεούσες λεγότανε, η προϊσταμένη, οι νοσοκόμες, δεν ξέρω, ήτανε, δεν ξέρω από που, ανύπαντροι, πως λέγονται αυτοί, δεν παντρεύονται. Ναι.
Οι νοσοκόμες;
Οι νοσοκόμες, η προϊσταμένη ήτανε τέτοια. Ανύπαντροι ήτανε όλοι δε ξέρω τώρα γιατί. Και με πήγε εκεί ο παπάς και μπήκα μέσα μου λέει εντάξει, τα Ελληνικά όπως σου είπα καλά συνεννοούμουν. Και μου λέει "Τι έχεις τελειώσει στην πατρίδα σου;" Της λέω παιδαγωγική ακαδημία, "Ναι μου λέει;" Ναι αυτό. "Λοιπόν αύριο θα μου φέρεις φωτοτυπία το δίπλωμα σου και το διαβατήριο, τα πάντα." Και της πήγα και μου μίλησε στα αγγλικά, μίλαγε αγγλικά και μόλις την είδα φώναξε μια νοσοκόμα, "Τρεις μέρες κάθε πρωί έρχεσαι, μαθαίνεις τη δουλειά, θα σε μάθει η αδελφή τάδε, τρεις μέρες, αλλά δεν πληρώνεσαι" μου λέει. Πήγαινα το πρωί μου έδειχνε πως, πήρα άσπρη ποδιά, άσπρα παπούτσια, τα πάντα, μου έμαθε πως θα στρώσουμε το κρεβάτι του αρρώστου, πως θα τον πλύνουμε, πως τον γυρνάμε, όλα αυτά σε τρεις μέρες με έμαθε. Η νοσοκόμα αυτή. Μετά άρχισα να δουλέψω... θυμάμαι ήθελα τη νύχτα να δουλέψω. Μου λέει έχω τρεις βάρδιες, πρωί-μεσημέρι ή απόγευμα ή νύχτα. Εγώ νύχτα προτίμησα, ήταν παραπάνω τα λεφτά, κατάλαβες; Και πήγα, πάω σε μια γιαγιά θυμάμαι ήταν ο γιος της, με πλήρωσε το βράδυ, ε, μου άφησε ένα τηλέφωνο, αν συμβεί τίποτα θα μας πάρεις, αυτό, θα έρθω εγώ το πρωί πριν φύγεις ή η νύφη της, θα έρθω εγώ, εντάξει, γνωριστήκαμε αυτά τα σχετικά από που είσαι, τι είσαι, αυτά τα είπαμε, κατά τις 1 η ώρα, πεθαίνει η γιαγιά, έτσι ξαφνικά, μιλάγαμε καλά πήγε να μου τραβήξει τον ορό κι αυτά, φώναξα τη νοσοκόμα, ήρθε, φώναξε τον γιατρό... πάει η γιαγιά, καρδιά. Εκεί να δεις τι... εγώ δεν έχω ξαναδεί πεθαμένο άνθρωπο, για πρώτη φορά, τρεις μέρες δεν μπορούσα να κλείσω τα μάτια, τρόμαξα. Μετά πήρα τηλέφωνο το γιο της, ήρθε ο γιος της, τι να του πεις τώρα, για πρώτη φορά, κοίτα να δεις ατυχία. Μετά σιγά σιγά τα συνήθισα και τώρα και να πεθάνουν δεν με νοιάζει. Ενώ στην αρχή ήταν πω πω πω... Άστα. Αυτό ήτανε που λες.
Και πόσον καιρό έμεινες;
Δέκα χρόνια.
Όλη αυτήν την περίοδο εσύ ήσουν με άδεια διαμονής;
Ναι με άδεια παραμονής, πάντα. Είχα άδεια παραμονής.
Ωραία, πριν έρθεις στην Ελλάδα λοιπόν ήσουν στην Αντίς Αμπέμπα.
Ναι.
Εκεί μεγάλωσες;
Όχι στην Αντίς Αμπέμπα μέσα, έξω από την Αντίς Αμπέμπα, σε ένα χωριό, όχι χωριό, είχε τα πάντα, εκεί γεννήθηκα εκεί μεγάλωσα, δεν είμαι από την Αντίς Αμπέμπα. Εκεί τελείωσα το σχολείο, έχω τελειώσει Παιδαγωγική Ακαδημία. Τελείωσα, από εκεί ήρθε ο Μενγκίστου, άρχισαν τα προβλήματα. Για αυτό έφυγα από τη χώρα για να γλιτώσω τον Μενγκίστου, όχι ότι είχα ανάγκη από κάτι άλλο. Και ήρθα εδώ στην Ελλάδα όπως είπαμε, πήγα να μάθω τη γλώσσα γιατί άμα δε ξέρεις τη γλώσσα ούτε δουλειά ούτε τίποτα δεν υπήρχε περίπτωση, αυτό κατάλαβα. Αμέσως πήγα, έμαθα τη γλώσσα. Από εκεί και πέρα θυμάμαι δούλευα δυο-τρεις ώρες σε ένα ινστιτούτο που φτιάχνουν οι γυναίκες τα πρόσωπα τους κι αυτά, πίσω από το Χίλτον ήταν ένα...
Ωραία, πότε ήρθες στην Ελλάδα ακριβώς;
Τέλος ΄79.
Μου είπες πριν ότι ο μόνος τρόπος να φύγεις ήταν η Ελλάδα, δηλαδή πως έμαθες για την Ελλάδα;
Λοιπόν, είχα πολλούς γνωστούς... ο μόνος που είχανε, που ξέρουνε κάτι απέξω ήταν στην Ελλάδα γιατί, για να σου πω να καταλάβεις, ερχόντουσαν από την Αιθιοπία κάθε Πάσχα στα Ιεροσόλυμα, για την γιορτή για να γιορτάζουνε το Πάσχα. Από εκεί ερχόντουσαν εδώ στην Ελλάδα στην Παναγία Τήνου, το γκρουπ δηλαδή. Από αυτό το γκρουπ που έρχεται κάθε χρόνο ήξερα έναν που ερχόταν στην Ελλάδα, "Άμα θες να πας στην Ελλάδα μόνο εκεί, ούτε Αμερική ούτε... δεν έχω κανέναν" μου λέει, "Άμα θες να πας, μου λέει, στην Ελλάδα." Αυτός είχε ζαχαροπλαστείο στην Αντίς Αμπέμπα.
Αυτός ήταν Έλληνας ή Αιθίοπας;
Αιθίοπας, κάθε χρόνο ερχόταν με το γκρουπ για να πάει Ιεροσόλυμα και μετά το γκρουπ ερχόταν εδώ στην Ελλάδα για την Παναγία Τήνου, μια εβδομάδα καθόντουσαν είδανε την Ελλάδα μετά γυρνάγανε στην Αντίς Αμπέμπα πίσω. Και εντωμεταξύ αυτός που έχει το ζαχαροπλαστείο το είχε αγοράσει από μια Ελληνίδα εκεί στην Αιθιοπία. Και έτσι τις σοκολάτες, τα πάντα, ερχότανε ψώνιζε εδώ στην Ελλάδα για το ζαχαροπλαστείο του, όπως έκανε η Ελληνίδα. Κι έτσι τον γνώρισα αυτόν, με έστειλε εδώ.
Τι εννοείς σε έστειλε;
Δηλαδή για να παντρευτώ κάποιον, να ζήσω εδώ στην Ελλάδα. Ο μόνος τρόπος ήταν αυτό, δεν υπήρχε άλλος τρόπος. Κι εγώ για να γλιτώσω από τον Μενγκίστου, ήρθα, παντρεύτηκα εδώ στην Ελλάδα. Αιθίοπας, όχι Έλληνας. Κι έτσι βρέθηκα εδώ.
Πόσων χρονών ήσουν όταν έφυγες από εκεί;
Ήμουν 22.
Άρα ο τρόπος για να φύγει μια κοπέλα από την Αιθιοπία επί Μενγκίστου, ένας τρόπος μάλλον, ήταν να βρει κάποιον να παντρευτεί σε άλλη χώρα;
Κοίταξε, ο ένας είναι αυτός. Μπορούσες και, αν είχες αδερφό, συγγενή μπορούσες και να πας έτσι, ως πρόσκληση. Αλλά εγώ δεν είχα κανέναν. Και μου λέει άμα θες να βγεις έξω, για να σε στείλω, ξέρω κάποιον, άμα θες να παντρευτείς αυτόν πήγαινε, μου είπε. Κι εγώ για να γλιτώσω από αυτόν, έτσι ήρθα.
Να γλιτώσεις εννοείς από τον Μενγκίστου.
Τον Μενγκίστου. Γιατί κινδύνευα εκεί πέρα, ή φυλακή ή κάτι άλλο. Δεν συμφώνησα με την πολιτική του, αυτό είναι.
Και πόσο καιρό πήρε όλη αυτή η διαδικασία;
Τρεις μήνες.
Και σου δώσανε βίζα;
Όχι, διαβατήριο, βίζα είναι... η Ελληνική Πρεσβεία μου έδωσε βίζα.
Οκ, τότε έβγαλες διαβατήριο...
Διαβατήριο έβγαλα από το Υπουργείο Εξωτερικών το δικό μας, της Αιθιοπίας, μετά μόλις βρήκα το διαβατήριο κι αυτός ο άνθρωπος επειδή έχει επικοινωνία με πήγε στην Πρεσβεία, μου βγάλανε βίζα. Αυτός ο ίδιος μου τα τελείωσε, αυτός με βοήθησε.
Με αυτόν ήσασταν φίλοι.
Φίλοι. Ούτε συγγενείς ούτε τίποτα. Φιλικά.
Το έκανε για να βοηθήσει απλά;
Ακριβώς για να βοηθήσει. Μόνο έτσι γιατί όλοι εκεί βοηθάγανε τη νεολαία για να φύγει. Να σκεφτείς, ξέρεις πόσοι από την Αιθιοπία έχουν πάει με τα πόδια Κένυα, Ουγκάντα; Τους έχει φάει άγρια ζώα, έχουνε φαγωθεί. Πόσοι δηλαδή... πως να σου πω... νεαροί, για να γλυτώσουν από τη φυλακή.
Φεύγαν δηλαδή μόνοι τους...
Ναι, φεύγανε, εκεί ξέρεις είναι άγρια ζώα με τα πόδια άμα πας είναι ρίσκο, πάρα πολύ δύσκολα.
Μαζί με εσένα ήταν και άλλες γυναίκες που προσπαθήσαν να φύγουν από την χώρα έτσι, με γάμους;
Ναι, ναι και είχα δυο-τρεις φίλες και αυτοί προσπαθήσαν, εντωμεταξύ η μία είχε τον αδερφό της στην Αμερική και δεν πρόλαβε, την πιάσανε πήγε φυλακή, φίλη μου που ήμασταν μαζί. Πήγε φυλακή, ήταν μόλις παντρεύτηκε τον Ιούνιο, τον Σεπτέμβριο την βάλανε στη φυλακή, γέννησε το παιδί της εκεί στην φυλακή, μετά σε δυο χρόνια την αφήσανε, από τη φυλακή, βγήκε. Μόλις βγήκε από τη φυλακή μου έγραψε γράμμα για να τη φέρω εδώ. Την έφερα, ήρθε εδώ μετά πήγε Αμερική στον αδελφό της. Γιατί ήταν δύσκολο κατευθείαν από την Αιθιοπία, από την Αντίς Αμπέμπα, από την Αμερική Αντίς Αμπέμπα ήταν δύσκολο. Και εντωμεταξύ όπως σου είπα, για τους πρόσφυγες στην Ευρώπη, Ερυθρό Σταυρό Ηνωμένων Εθνών Ελλάδα και Ιταλία, σε όλη την Ευρώπη. Σε καμία άλλη χώρα δεν μπορούσες να δηλώσεις για πρόσφυγες, ας πούμε. Δεν υπήρχε γραφείο αλλού. Στην Ελλάδα υπήρχε και στην Ιταλία, δηλαδή αυτοί που έρχονται από την Αιθιοπία πρέπει να 'ρθούνε ή στην Ελλάδα ή στην Ιταλία.
Τότε το ΄79.
Ναι, τότε. Δηλαδή για να γραφτείς ως πρόσφυγας για να πας Αμερική. Γιατί και η Αμερική ήξερε ότι είναι δικτάτορας ο Μενγκίστου, όποιος Αιθίοπας πάει στων Ηνωμένων Εθνών τον αναγνωρίζανε αμέσως και γρήγορα στέλνανε στην Αμερική, Καναδά. Τους δίναν άδεια παραμονής εδώ μέχρι να φύγουν και μετά τους στέλναν στην Αμερική. Αυτές οι δυο χώρες ήταν η Ιταλία και η Ελλάδα. Για αυτό ερχόντουσαν πάρα πολλοί από την Αιθιοπία εδώ στην Ελλάδα, αγόρια, κορίτσια.
Αυτοί έρχονταν και φεύγανε που λες.
Ναι, δεν ήθελε κανείς να μείνει εδώ στην Ελλάδα. Ερχόντουσαν, σε ένα χρόνο, σε έξι μήνες φεύγανε Αμερική.
Εσύ όμως ήρθες Ελλάδα...
Ναι, ήρθα. Κι εγώ μπορούσα να πάω Αμερική αλλά δεν μου άρεσε. Έμεινα στην Ελλάδα, μου άρεσε.
Σου άρεσε.
Ναι.
Θέλεις να μου πεις λίγο ποιες ήταν οι πρώτες εικόνες που είχες, δηλαδή τι θυμάσαι από τα πρώτα πράγματα που είδες στην Αθήνα όταν έφτασες.
Ναι, κοίταξε, όταν έφτασα στην Ελλάδα όπως σου είπα, και οι Έλληνες, ειδικά εμείς τους Αιθίοπες, μας αγαπήσαν πολύ. Και στον δρόμο με ρωτάγανε "Από που είσαι; Α, από την Αιθιοπία! Α! χριστιανική χώρα Α! ο Χαϊλέ Σελασιέ", τον ξέρανε, είχε έρθει ο Χαϊλέ Σελασιέ το ΄53, είχε επισκεφθεί την Ελλάδα. Και ο Χαϊλέ Σελασιέ, επειδή είμαστε χριστιανοί ορθόδοξοι μας αγαπήσανε πολύ ο λαός, όλοι. Δεν είχαμε ποτέ όπως τώρα που λένε ρατσισμό και αυτά, δεν υπάρχει εδώ στην Ελλάδα. Ήμουνα πολύ ευχαριστημένη και με τη χώρα και με τον λαό. Και μετά που, μετά από... σε έναν χρόνο μετά πήγα στον Ευαγγελισμό, έκανα την αποκλειστική και εκεί έχω γνωρίσει πάρα πολλές οικογένειες, τους Έλληνες. Δηλαδή ήμασταν φίλοι, σαν φίλοι, πως να σου πω; Σε θεωρήσανε... Έχω γνωρίσει βουλευτές, είχα την μάνα του, είχα τον πατέρα του, είχα γνωρίσει... και πλούσιοι και φτωχοί. Και έτσι μου άρεσε, έμεινα. Δεν... ποτέ δεν είχα παράπονο για την Ελλάδα, μόνο αγάπη και πολύ καλός λαός, πως να σου πω... Εντάξει, τώρα είναι αλλιώς λίγο, αλλά παλιά ήταν αλλιώς.
Θυμάσαι την πρώτη μέρα που έφτασες στην Ελλάδα, τις πρώτες μέρες; Θυμάσαι ποιες ήταν οι πρώτες εικόνες που είχες; Που πήγες, τι είδες, πως ήταν η αίσθηση όταν έφτασες;
Καλά εντάξει, όταν έφτασα εντάξει, με πηγαίνανε και παντού. Να σκεφτείς μείναμε στους Αμπελόκηπους, στον Ελευθέριο Βενιζέλο, εκεί πηγαίναμε καθόμασταν, στο Πεδίο του Άρεως, δηλαδή να δούμε την Αθήνα, γυρνάγαμε. Κάπου από την Αθήνα δεν έχω βγει τότε, μόνο εδώ στην Αθήνα ήτανε.
Και έμενες Αμπελόκηπους.
Μέναμε στους Αμπελόκηπους, μόλις ήρθα εκεί έμεινα. Γύρω-γύρω πηγαίναμε είδαμε, ξέρω ΄γω το πάρκο, τα πάντα. Και εντωμεταξύ εμένα μου άρεσε, έπαιρνα το λεωφορείο και πήγαινα μέχρι τέρμα για να δω τη χώρα. Και στον Λυκαβηττό δεν θα το ξεχάσω, είναι στον Λυκαβηττό που ανεβήκαμε με το τελεφερίκ, αυτό μου έκανε εντύπωση. Στον Άγιο Γεώργιο, εκεί εντάξει δεν είναι... μεγάλη διαφορά δεν είχε. Αυτά ήταν.
Στους Αμπελόκηπους έμεινες επειδή έμενε εκεί ο...
Ναι.
Ο άντρας σου.
Ναι, εκεί έμενε, εκεί μείναμε. Και μετά ερχόντουσαν πάρα πολλοί από την Αιθιοπία. Μπορώ να σου πω, όταν ήμουν εγώ δεν υπήρχε, μόνο οι παλιοί επί Χαϊλέ Σελασιέ αυτοί που ήρθαν, μόνο αυτές οι γυναίκες ήταν ή αυτές που έρχονται για σπουδές ιατρική, νομική, δηλαδή μόνο φοιτητές υπήρχανε. Όταν ήρθα βρήκα αυτούς που σπουδάζουνε, όχι για δουλειά, δεν υπήρχανε. Μετά έγινε, μετά ερχόντουσαν από την Αιθιοπία κοπέλες, αγόρια, πάρα πολλοί όπως σου είπα για των Ηνωμένων Εθνών για να πάνε Αμερική. Μετά ήρθανε, δουλεύανε σε σπίτι, είτε μπέιμπι-σίτερ ή σε σπίτι εσωτερική μέσα, δουλέψανε, μόνο τα αγόρια δεν είχανε δουλειά, για τα αγόρια ήταν πολύ δύσκολο. Δεν βρίσκουν δουλειά εδώ στην Αθήνα, ή πρέπει να πάνε Θεσσαλονίκη να μαζέψουνε φρούτα, ελιές, κάτι τέτοιο. Κι αυτοί δεν θέλανε να πάνε στην... να βγούνε από την Αθήνα. Κι έτσι σαν φίλοι ή σαν... τους βοηθάγανε οι κοπέλες, νοικιάζανε σπίτι και μείνανε και τα αγόρια. Αυτοί είναι εσωτερικοί, μόνο Κυριακή βγαίνανε οι κοπέλες. Αμέσως βρίσκανε δουλειά τα κορίτσια, σε σπίτι. Ενώ τα αγόρια ήταν δύσκολο εδώ στην Αθήνα τι δουλειά να κάνουν, δεν είχε. Καθόντουσαν στο σπίτι, τους βοηθάγανε, εντάξει από των Ηνωμένων Εθνών 100 δολάρια τους δίνανε αλλά τι να κάνεις, να πληρώσεις ενοίκιο, να τρως δεν έφτανε και μείνανε τέσσερα άτομα μαζί, πέντε άτομα μαζί σε ένα δωμάτιο, τα αγόρια. Αυτοί που έχουνε συγγενείς στην Αμερική τους στέλνανε λεφτά, έτσι τους βοηθάγανε μέχρι να πάνε στην Αμερική.
Μάλιστα, τα κορίτσια πως βρίσκαν δουλειά; Ποιος τους έβρισκε;
Είχε γραφεία. Πηγαίναν τα κορίτσια, αυτός είχε κανονικό γραφείο ήταν, πληρωνόταν από τις κοπέλες και από τον εργοδότη και τους έστελνε σε δουλειά. Αυτόν ήξερα πρώτα, μετά βγαίναν κάθε μέρα, τέτοια γραφεία ήταν σε Ομόνοια, Κάνιγγος, παντού. Πας εκεί πέρα το δηλώνεις και σου δίνανε δουλειές. Υπάρχει ακόμα, νομίζω.
Και τα κορίτσια βρίσκανε δουλειά, τα αγόρια δεν βρίσκανε, οπότε τα κορίτσια στηρίζανε...
Βοηθάγανε τα αγόρια, ας πούμε το σπίτι που νοικιάζανε τα κορίτσια, μείνανε τα αγόρια ενώ τα κορίτσια μια φορά την εβδομάδα βγαίνανε και έτσι ο ένας βοήθησε τον άλλο. Εντάξει, μπορεί και να τα έχουνε φτιάξει, δεν ξέρω, υπάρχει κι αυτό, καλό είναι, και έτσι φύγανε όλοι.
Εσύ έπιασες γρήγορα δουλειά, όπως οι άλλες κοπέλες;
Ναι, εγώ ναι. Μόνο όταν πάω... έμαθα τη γλώσσα όπως σου είπα. Ήρθα τον Δεκέμβριο, τον Μάρτιο πήγα σχολείο. Ενώ ήθελα να πάω, αυτό, δεν ξέρω κάτι έγινε, μόνο τέσσερις μήνες έμαθα. Και εντωμεταξύ όταν πήγα να μάθω τη γλώσσα, παλιά ήταν τζάμπα, όταν πήγα εγώ όχι θα πληρώσεις μου είπαν 18 χιλιάδες δραχμές και τους είπα δεν έχω λεφτά να πληρώσω κι οπότε εντάξει θα μάθεις τη γλώσσα δε θα κάτσεις στις εξετάσεις για να πάρω το χαρτί, λέω εντάξει, συμφώνησα τι να κάνω; Μέχρι τον Ιούνιο, ναι έμαθα τη γλώσσα, φυσικά ήξερα να διαβάζω να γράψω, τα πάντα έμαθα. Άσε και όταν ήρθα διάβαζα, δηλαδή, τώρα υπάρχουν και αγγλικές λέξεις στις ελληνικές, μόνο "δ" αυτά ήταν, ρώτησα τι είναι αυτό "δ" α! λέω είναι "d". Διάβαζα κανονικά, γυρνώντας το "γ", το "δ" αυτό. Κι όταν πήγα στη γλώσσα ήταν όλα εντάξει.
Ήξερες ήδη Αγγλικά.
Αγγλικά ήξερα.
Και σε τέσσερις μήνες λες...
Σε τέσσερις μήνες δεν πιστεύεις πως μίλαγα τα ελληνικά, και έγραφα.
Που ήταν αυτό το σχολείο;
Ακαδημία. Στην Ακαδημία ήταν.
Αυτά τα μαθήματα πηγαίνανε και άλλοι;
Ξένοι, όλοι οι ξένοι εκεί πηγαίνανε να μάθουν την ελληνική γλώσσα. Είτε για πανεπιστήμιο είτε για διάφορους λόγους εκεί πηγαίνανε όλοι οι ξένοι.
Και αυτοί που μου ανέφερες πριν, οι πρόσφυγες ή αυτοί που είχαν έρθει για δουλειά και αυτοί εκεί μαθαίνανε;
Όχι, δεν πήγανε εκεί, όχι δεν ξέρανε. Απλά συνεννογιόταν με τους εργοδότες, εκεί μάθανε, στο σπίτι μάθανε τη γλώσσα, με τα παιδιά με το άλλο με το ένα. Δεν είχαν ευκαιρία να πάνε στο πανεπιστήμιο να μάθουν αφού δουλεύανε. Δεν είχανε τέτοιο... αλλά και όμως μάθανε την ελληνική γλώσσα εκεί μέσα στο σπίτι, δουλεύοντας. Μιλάγανε καλά.
Μέχρι τότε δεν δούλευες.
Μέχρι τη γλώσσα όχι δεν δούλευα, μετά τον Ιούνιο όπως σου είπα πήγα σε αυτό το στούντιο που πάνε οι γυναίκες που φτιάχνουνε τα πρόσωπα τους, κάνουνε γυμναστική κι αυτά. Εγώ πήγα δούλευα δυο ώρες καθάριζα τα μηχανήματα με Άζαξ και καθάρισα το μαγαζί. Δύο ώρες την ημέρα.
Πως τη βρήκες αυτή τη δουλειά;
Εντάξει, εγώ δεν ήξερα δουλειά τι πάει να πει, ούτε να σκουπίζω, μου δείχνανε.
Ναι, το μαγαζί ποιος το βρήκε;
Άλμαζ λεγόταν η κοπελίτσα, αυτή μου βρήκε.
Είναι ακόμα εδώ η Άλμαζ;
Όχι, πήγε στην Σουηδία, πήγε. Από τότε δεν έχω τα νέα της, είναι και πολλά χρόνια.
Και πόσο καιρό έκατσες σε αυτήν τη δουλειά;
Όλο το καλοκαίρι δούλευα, νομίζω και τον Σεπτέμβριο, λίγες μήνες, δεν δούλευα πολύ.
Γιατί;
Δεν ξέρω, τώρα δεν ήθελε, τι έγινε, δεν ξέρω. Ήταν και λίγα λεφτά, 100 δραχμές μου έδινε, τι να τα κάνω;
100 δραχμές κάθε πότε;
Δυο ώρες την ημέρα.
Κάθε μέρα 100 δραχμές;
Κάθε μέρα 100. Αλλά ήθελα εγώ μια σταθερή δουλειά, δεν ήθελα για δυο ώρες, για μια ώρα.
Αλλά γενικά ήταν καλά; Σου φέρονταν καλά;
Πάρα πολύ καλά, τι να σου πω, τι να σου πω, πωπω. Πολύ ωραία. Μετά, ο Μεράουι ήξερε έναν παπά, εντάξει από την θεολογία δεν μαθαίνουνε αυτοί; Του είπε έτσι κι έτσι, ήρθε η γυναίκα μου από την Αιθιοπία, δεν έχει δουλειά και στον Ευαγγελισμό να δουλέψω αποκλειστική. Με πήγε αυτός ο παπάς, εκεί ήταν θεούσες ήταν τότε, με κότσο. Θεούσες λεγότανε, η προϊσταμένη, οι νοσοκόμες, δεν ξέρω, ήτανε, δεν ξέρω από που, ανύπαντροι, πως λέγονται αυτοί, δεν παντρεύονται. Ναι.
Οι νοσοκόμες;
Οι νοσοκόμες, η προϊσταμένη ήτανε τέτοια. Ανύπαντροι ήτανε όλοι δε ξέρω τώρα γιατί. Και με πήγε εκεί ο παπάς και μπήκα μέσα μου λέει εντάξει, τα Ελληνικά όπως σου είπα καλά συνεννοούμουν. Και μου λέει "Τι έχεις τελειώσει στην πατρίδα σου;" Της λέω παιδαγωγική ακαδημία, "Ναι μου λέει;" Ναι αυτό. "Λοιπόν αύριο θα μου φέρεις φωτοτυπία το δίπλωμα σου και το διαβατήριο, τα πάντα." Και της πήγα και μου μίλησε στα αγγλικά, μίλαγε αγγλικά και μόλις την είδα φώναξε μια νοσοκόμα, "Τρεις μέρες κάθε πρωί έρχεσαι, μαθαίνεις τη δουλειά, θα σε μάθει η αδελφή τάδε, τρεις μέρες, αλλά δεν πληρώνεσαι" μου λέει. Πήγαινα το πρωί μου έδειχνε πως, πήρα άσπρη ποδιά, άσπρα παπούτσια, τα πάντα, μου έμαθε πως θα στρώσουμε το κρεβάτι του αρρώστου, πως θα τον πλύνουμε, πως τον γυρνάμε, όλα αυτά σε τρεις μέρες με έμαθε. Η νοσοκόμα αυτή. Μετά άρχισα να δουλέψω... θυμάμαι ήθελα τη νύχτα να δουλέψω. Μου λέει έχω τρεις βάρδιες, πρωί-μεσημέρι ή απόγευμα ή νύχτα. Εγώ νύχτα προτίμησα, ήταν παραπάνω τα λεφτά, κατάλαβες; Και πήγα, πάω σε μια γιαγιά θυμάμαι ήταν ο γιος της, με πλήρωσε το βράδυ, ε, μου άφησε ένα τηλέφωνο, αν συμβεί τίποτα θα μας πάρεις, αυτό, θα έρθω εγώ το πρωί πριν φύγεις ή η νύφη της, θα έρθω εγώ, εντάξει, γνωριστήκαμε αυτά τα σχετικά από που είσαι, τι είσαι, αυτά τα είπαμε, κατά τις 1 η ώρα, πεθαίνει η γιαγιά, έτσι ξαφνικά, μιλάγαμε καλά πήγε να μου τραβήξει τον ορό κι αυτά, φώναξα τη νοσοκόμα, ήρθε, φώναξε τον γιατρό... πάει η γιαγιά, καρδιά. Εκεί να δεις τι... εγώ δεν έχω ξαναδεί πεθαμένο άνθρωπο, για πρώτη φορά, τρεις μέρες δεν μπορούσα να κλείσω τα μάτια, τρόμαξα. Μετά πήρα τηλέφωνο το γιο της, ήρθε ο γιος της, τι να του πεις τώρα, για πρώτη φορά, κοίτα να δεις ατυχία. Μετά σιγά σιγά τα συνήθισα και τώρα και να πεθάνουν δεν με νοιάζει. Ενώ στην αρχή ήταν πω πω πω... Άστα. Αυτό ήτανε που λες.
Και πόσον καιρό έμεινες;
Δέκα χρόνια.
Όλη αυτήν την περίοδο εσύ ήσουν με άδεια διαμονής;
Ναι με άδεια παραμονής, πάντα. Είχα άδεια παραμονής.
Μέρος 2ο - Η κοινότητα
Η κοινότητα φτιάχτηκε το ΄83 μου είπες, η Αιθιοπική.
Εντάξει το ΄83 ξεκίνησε, μετά από εκεί και πέρα, πριν δεν υπήρχε.
Εσύ ήσουν στην κοινότητα;
Πάντα, ο Τακάμπα χωρίς εμένα δεν πάει πουθενά, μαζί.
Τι έκανες εσύ στην κοινότητα;
Στην κοινότητα όταν έχουμε συγκέντρωση οργανώνω όλο, μου λέει τι θα κάνω, και εντωμεταξύ κάναμε και πάρτι για την κοινότητα, να μαζέψουμε λεφτά, φέραμε φαγητά από την Αιθιοπία, αυτά τα φαγητά που ξέρεις από την Αιθιοπία θα φέρναμε, γιατί ερχότανε "Ethiopian Airlines" όλους τους υπάλληλους τους ήξερε ο πατέρας σου, ότι ήθελε του φέρνανε. Τραγουδιστές στη φοιτητική εστία κι εδώ στα Πατήσια που είναι εδώ στη φοιτητική... και εκεί έχουμε δείξει... έχουμε μαζέψει λεφτά για την κοινότητα. Σε όλα αυτά ανακατεύομαι εγώ, χωρίς εμένα δεν πάει πουθενά. Ή θα με βάλει να μαζέψω λεφτά ξέρω ΄γω ταμίας και πάντα, πάντα μαζί ήμασταν.
Τα φαγητά ποιος τα έφτιαχνε;
Από την Αιθιοπία φτιαχτήκανε καλά από εκεί τα φέρναμε. Έτοιμα, ιντζέρα, γουοτ τα πάντα από την Αιθιοπία, ποτό τετζ, τέλα.
Δεν μπορούσε να τα φτιάξει κάποιος εδώ;
Δεν φτιάχνεται ειδικά το τετζ, τα ποτά, ούτε το κλίμα το σηκώνει ούτε τίποτα. Εντάξει, το γουότ, τη σάλτσα τη φτιάχνουμε, αλλά ιντζέρα από εκεί, τότε δεν ξέραμε να φτιάξουμε ιντζέρα. Μετά μάθαμε. Δηλαδή βγήκανε κάτι τηγάνες σαν... ενώ παλιά δεν υπήρχε με το τηγάνι με το μικρό ήταν, αλλά τώρα με το μικρό τηγάνι που να το παρουσιάσεις, έπρεπε να είναι ολόκληρο, άρα έπρεπε να έρθει από εκεί.
Και πότε αρχίσατε να φτιάχνετε Αιθιοπικό φαγητό εδώ;
Εδώ, δηλαδή, εντάξει και Άξουμ, όταν ήταν ο Άξουμ έφτιαχνε ιντζέρα. Και εκεί το μιτάντ που φτιάχνει το μαύρο του φέρανε από εκεί, τα πάντα φέρανε και άρχισε να φτιάξει εδώ, ντούκετ, τα πάντα έφερε, ήξερε κι ο Γιώργος να φτιάξει σαν τις γυναίκες, να φτιάξει ιντζέρα.
Γιατί μόνο οι γυναίκες έφτιαχναν;
Ναι, σε μας εκεί μόνο οι γυναίκες, οι άντρες δεν ξέρανε. Μετά από αυτό πολλές γυναίκες φέρνανε το ταψί, το αυτό, φτιάχνανε εδώ.
Τους φέρνανε από την Αιθιοπία το ταψί;
Το ταψί, το ταψί γιατί εδώ δεν μπορείς να το βρεις, είναι ειδικό. Ηλεκτρικό ναι μεν αλλά είναι διαφορετικό. Αλλά τους φέρνανε εδώ και οι γυναίκες αρχίσανε να φτιάξουνε ιντζέρα, τώρα, τώρα τελευταία.
Όταν ήρθες στην Ελλάδα όμως δεν είχες Αιθιοπικό φαγητό.
Όχι, τίποτα.
Και έτρωγες Ελληνικό.
Ελληνικό.
Τι φαγητό έτρωγες; Τι σου άρεσε;
Κοίταξε, όταν ήρθα δεν ήξερα πολλά πράγματα, μακαρόνια με κιμά, συνέχεια αυτό έτρωγα. Σιγά-σιγά τα άλλα φαγητά. Τώρα εγώ που να φάω μελιτζάνες (γέλια) ούτε να το δω τις μελιτζάνες. Εμείς κρέας, πιπέρι, κοτόπουλο αυτό ξέρουμε, που να ξέρω; Ε, μετά σιγά-σιγά όμως έμαθα τα πάντα. Εμένα ότι και να σου πω... πολλές φορές που φτιάχνω είναι σπανακόρυζο. Μου άρεσε, και παστίτσιο έφτιαχνα. Το μόνο που έχω, που δεν έχω φτιάξει είναι... πως το λένε, σαν παστίτσιο που είναι το Ελληνικό, αυτό ήταν δύσκολο, μελιτζάνες, πατάτες που βάζουν...
Μουσακά.
Αυτό δεν το έχω φτιάξει ποτέ μου. Ενώ όλα τα άλλα... λαχανοντολμάδες τρελαίνομαι, πολύ μου άρεσαν. Πάντως ελληνικά ό,τι φτιάχνω είναι πολύ νόστιμο. Ό,τι φτιάχνω, το φτιάχνω πολύ ωραία. Αλλά τώρα όμως βαριέμαι.
Η κοινότητα λοιπόν εκτός από το να φέρνει φαγητά και να κάνει αυτές τις εκδηλώσεις για να μαζέψει λεφτά τι άλλο έκανε;
Ναι, με χαρτιά, για την άδεια παραμονής και για αυτό. Εντωμεταξύ μια χρονιά ήταν όταν βγήκε δεύτερο το ΠΑΣΟΚ το ΄85 πήγαμε στο γραφείο της Μελίνας Μερκούρης, είχε υπογράψει η Μελίνα Μερκούρη να δοθεί άδεια παραμονής για τους Αιθίοπες που ζουν στην Ελλάδα, πήρανε όλοι.
Η Μελίνα Μερκούρη;
Η Μελίνα Μερκούρη, υπουργός ήταν τότε με το ΠΑΣΟΚ, εσύ δεν τη ξέρεις, ακουστά. Ακουστά, δεν είχες γεννηθεί. Ήταν υπουργός, Μελίνα Μερκούρη υπόγραψε για τους Αιθίοπες που ζουν εδώ στην Ελλάδα να πάρουν άδεια παραμονής μια φορά μας δώσανε μετά δεν ξανά ανανεώθηκε.
Έκανε καθόλου και εκδηλώσεις πολιτιστικές η Αιθιοπική κοινότητα;
Εντάξει, πολιτιστικές εκδηλώσεις... όχι πολύ. Όχι.
Χορούς;
Χορούς αυτά ναι, αλλά στην πολιτική, κοίταξε να δεις τώρα ήτανε ο Μενγκίστου και εντωμεταξύ άκου τι έγινε. Ο Μενγκίστου έχει στείλει πάρα πολλούς στρατιώτες εδώ για σπουδές. Όταν έπεσε ο Μενγκίστου ο Χαϊλέ Μάρε Αμντάβα με πήρε τηλέφωνο, έπεσε ο Μενγκίστου βγήκε αυτή η καινούργια. Και μου λέει θα βγούμε λέει στο Σύνταγμα διαδήλωση, "Για ποιον λόγο;" του λέω "Ε, για αυτήν την καινούργια κυβέρνηση που ήρθε τώρα που έπεσε." "Κοίταξε, εγώ επί Μενγκίστου έφυγα από την πατρίδα μου ενώ εσύ ήρθες με υποτροφία, χίλιες φορές, όχι αυτοί, να 'ρθει ο σατανάς να φύγει ο Μενγκίστου" του είπα. Κατάλαβες; Να υποστηρίξει αυτόν, που έφαγε, που τον έστειλε, τον Μενγκίστου, τον χειρότερο, χειρότερο κι από τον Χίτλερ τον έχουνε βγάλει η Ευρώπη, που σκότωσε τους ανθρώπους.
Οι άνθρωποι που μένανε στην Ελλάδα επειδή είχαν έρθει με υποτροφία από το καθεστώς Μενγκίστου και οι άνθρωποι που είχαν έρθει ως πρόσφυγες μιλούσαν μεταξύ τους;
Όχι, τσακωμένοι ήταν. Οι πρόσφυγες με το... που ήρθαν με υποτροφία, τι λες καλέ.
Όχι, άλλο οι πρόσφυγες άλλο αυτοί.
Άλλο. Αυτοί είναι με τον Μενγκίστου, τον υποστηρίζουνε τους έστειλε με υποτροφία να σπουδάζουν εδώ ενώ οι άλλοι είναι στη φυλακή, από φυλακή βγήκανε, ζητήσανε πρόσφυγες. Αυτοί οι δυο είναι διαφορετικοί άνθρωποι. Αυτοί που ήρθαν επί Χαϊλέ Σελασιέ με υποτροφία, μόλις έπεσε ο Χαϊλέ Σελασιέ τους τα κόψανε. Αρχίζουνε να παίρνουνε αυτούς που στέλνει ο Μενγκίστου.
Και όταν βγήκε λοιπόν το ΄74, ανέφερες πριν ότι έκοψε την υποτροφία...
Του Χαϊλέ Σελασιέ. Οι φοιτητές που είχαν έρθει επί Χαϊλέ Σελασιέ είχαν υποτροφία, ιατρική τα πάντα. Μόλις έπεσε ο Χαϊλέ Σελασιέ, η ελληνική, το κράτος τους έκοψε. Σου λέει έπεσε η κυβέρνηση, δεν σας ξέρουμε. Πίσω στην Αιθιοπία έπρεπε να γυρίσουν αλλά δεν γυρίσαν, αυτοί πήγαν Αμερική. Ε, πως θα γυρίσουν στην Αιθιοπία, για να τους σκοτώσει ο Μενγκίστου; Όπως σου είπα ζητήσανε... γίνανε εκεί στο γραφείο στο Ερυθρό Σταυρό κι αυτά, όλοι πήγαν Αμερική.
Που ήταν αυτό το γραφείο;
Αυτό το γραφείο ήταν Σκουφά. Δεν θυμάμαι το νούμερο, Σκουφά ήταν, προσφυγικό. Κι εγώ πήγαινα με τον αδερφό μου για να τους δώσουνε...
Κι αφού έγινε αυτό μετά υπήρχαν άνθρωποι εδώ στην Ελλάδα που ήταν πρόσφυγες και οι άνθρωποι που τους είχε δώσει υποτροφία ο Μενγκίστου για να σπουδάσουν εδώ. Και αυτοί οι δυο ήταν στην ίδια πόλη, την Αθήνα.
Στην Αθήνα, Θεσσαλονίκη πιο πολλοί, γιατί στρατιωτική είναι η σχολή, πιο πολλοί ήταν Θεσσαλονίκη. Στρατιωτικό ιατροί, σπουδάζανε γιατροί αλλά στρατιώτης όμως, αυτοί είναι στρατιώτης δεν ήτανε απλοί.
Και οι Αιθίοπες που είχαν έρθει επί Χαϊλέ Σελασιέ δεν μπορέσαν να τελειώσουν τις σπουδές τους;
Δεν μπορούσαν να τελειώσουν, δεν τελειώσανε φύγανε άρον άρον. Εκτός αυτοί... υπήρχανε και που παντρευτήκανε με Ελληνίδες, μόνο αυτοί ζούσανε, όλοι οι άλλοι φύγανε. Εγώ... κι εγώ ξέρω πολλά άτομα όταν ήρθα, τους έχω συναντήσει περιμένοντας να πάνε στην Αμερική στην ιατρική σχολή, παντού. Αυτοί είναι οι πολιτικοί, κατάλαβες; Κι ο λαός τα πληρώνει. Τώρα αυτοί επί Χαϊλέ Σελασιέ τι φταίνε; Και χωρίς να τελειώσουν τις σπουδές τους φύγανε, σηκωθήκανε φύγανε, έπεσε ο Χαϊλέ Σελασιέ.
Και οι πρόσφυγες εδώ στην Αθήνα, δεν είχατε σχέση με τους υποτρόφους του Μενγκίστου.
Όχι, αυτοί είναι άνθρωπος του Μενγκίστου, δηλαδή ήμασταν τσακωμένοι.
Αυτοί όμως ξέρανε, ξέρανε ποιοι είστε εδώ πέρα;
Τα πάντα, τα πάντα ξέρανε.
Σεμπένε: Και δεν φοβόσασταν;
Γιατί να τους φοβηθούμε; Εδώ στην Ελλάδα δεν μπορούν να κάνουν τίποτα. Δεν είναι Αιθιοπία εδώ. Τους βρίζαμε, όλα αυτά, αλλά δεν μπορεί να κάνει τίποτα. Χούντα, τέτοια. Αλλά εδώ στην Ελλάδα δεν μπορεί να κάνει τίποτα. Λες είναι κάτι, με αυτήν την περίπτωση τους βρίζουμε. Στην Ελλάδα είμαστε τι μπορεί να κάνει; Τίποτα, θα πάει φυλακή.
Αυτοί που μένανε;
Αυτοί μένανε στην εστία μέσα, δεν νοικιάζαν σπίτι, στο πανεπιστήμιο μένανε, για αυτό δεν τους βρίσκαμε, για αυτό σου λέω εγώ, πιο πολλοί είναι στην Θεσσαλονίκη, 100 άτομα, 50 άτομα στην επαρχία είναι, τους στέλνανε μέσα. Ζούσανε μέσα.
Οι άλλοι Αιθίοπες που έμεναν; Μένανε σε μια περιοχή ή διαφορετικές;
Όχι, διάφορα, Άνω Ιλίσια, Ζωγράφου, παντού.
Και τα γραφεία της κοινότητας που ήταν;
Σε καμία καφετέρια κάτι τέτοια ήτανε. Πάντως δεν έχουμε νοικιάσει γραφείο γιατί είχε έξοδα.
Και μετά ήταν και η εκκλησία πέρα από την κοινότητα.
Ναι, εκκλησία, εκκλησία είχαμε δική μας εκκλησία, δηλαδή πάνε μόνο Αιθίοπες αλλά μας δώσανε μια εκκλησία στα Τουρκοβούνια, ο πατριάρχης της Αιθιοπίας με τον πατριάρχη του... των Ελλήνων μας δώσανε μια εκκλησία, Τουρκοβούνια.
Πότε;
Μη σου πω ΄85-΄86 την είχαμε. Μετά αυτοί που μένουνε κοντά στην εκκλησία οι άνθρωποι δεν θέλανε γιατί ο τρόπος, βγαίνουν έξω οι Αιθίοπες, δηλαδή νομίζουνε ότι βρίσκονται στην Αιθιοπία, κάνανε αλλιώτικο από την ελληνική εκκλησία, για αυτό πάντα κάνανε παράπονο. Να σκεφτείς όταν ήρθα εγώ, εμείς δεν είχαμε εκκλησία, ήμασταν μαζί με τους Αιγύπτιους, ήταν πιο κάτω από την Ομόνοια, κάτσε να σου πω, Ψυρρή. Είχανε εκκλησία οι Αιγύπτιοι, ήμασταν μαζί, όταν κάναμε γάμο κάναμε εκεί, μαζί ήμασταν. Αυτό είναι. Τώρα ευτυχώς, τώρα πήγαν στην καινούργια εκκλησία, είναι και μακριά, δεν ακούγονται.
Για αυτόν τον λόγο πήγαν εκεί πιστεύεις;
Όχι δεν νομίζω, απλά βρήκαν και αγοράσαν το οικόπεδο. Αλλά κοίταξε και σε μας στην Αιθιοπία πάντα η εκκλησία, ποτέ δεν είναι μέσα στην πόλη, ποτέ, είναι μακριά. Πιστεύουν ξέρω 'γω για να πας σε μια εκκλησία να ανάβεις κερί πρέπει να περπατήσεις, πρέπει να κουραστείς, πρέπει να ανέβεις... ή καμιά φορά στο βουνό. Είναι πολύ μακριά από την πόλη, δεν είναι εδώ κοντά, Ομόνοια αυτά δεν υπάρχουν τέτοιες εκκλησίες, έτσι. Δηλαδή για να πας να παρακαλέσεις τον Θεό πρέπει να κουραστείς σου λέει. Πρέπει να περπατήσεις, πρέπει να ταλαιπωριέσαι, έτσι πιστεύουν.
Εντάξει το ΄83 ξεκίνησε, μετά από εκεί και πέρα, πριν δεν υπήρχε.
Εσύ ήσουν στην κοινότητα;
Πάντα, ο Τακάμπα χωρίς εμένα δεν πάει πουθενά, μαζί.
Τι έκανες εσύ στην κοινότητα;
Στην κοινότητα όταν έχουμε συγκέντρωση οργανώνω όλο, μου λέει τι θα κάνω, και εντωμεταξύ κάναμε και πάρτι για την κοινότητα, να μαζέψουμε λεφτά, φέραμε φαγητά από την Αιθιοπία, αυτά τα φαγητά που ξέρεις από την Αιθιοπία θα φέρναμε, γιατί ερχότανε "Ethiopian Airlines" όλους τους υπάλληλους τους ήξερε ο πατέρας σου, ότι ήθελε του φέρνανε. Τραγουδιστές στη φοιτητική εστία κι εδώ στα Πατήσια που είναι εδώ στη φοιτητική... και εκεί έχουμε δείξει... έχουμε μαζέψει λεφτά για την κοινότητα. Σε όλα αυτά ανακατεύομαι εγώ, χωρίς εμένα δεν πάει πουθενά. Ή θα με βάλει να μαζέψω λεφτά ξέρω ΄γω ταμίας και πάντα, πάντα μαζί ήμασταν.
Τα φαγητά ποιος τα έφτιαχνε;
Από την Αιθιοπία φτιαχτήκανε καλά από εκεί τα φέρναμε. Έτοιμα, ιντζέρα, γουοτ τα πάντα από την Αιθιοπία, ποτό τετζ, τέλα.
Δεν μπορούσε να τα φτιάξει κάποιος εδώ;
Δεν φτιάχνεται ειδικά το τετζ, τα ποτά, ούτε το κλίμα το σηκώνει ούτε τίποτα. Εντάξει, το γουότ, τη σάλτσα τη φτιάχνουμε, αλλά ιντζέρα από εκεί, τότε δεν ξέραμε να φτιάξουμε ιντζέρα. Μετά μάθαμε. Δηλαδή βγήκανε κάτι τηγάνες σαν... ενώ παλιά δεν υπήρχε με το τηγάνι με το μικρό ήταν, αλλά τώρα με το μικρό τηγάνι που να το παρουσιάσεις, έπρεπε να είναι ολόκληρο, άρα έπρεπε να έρθει από εκεί.
Και πότε αρχίσατε να φτιάχνετε Αιθιοπικό φαγητό εδώ;
Εδώ, δηλαδή, εντάξει και Άξουμ, όταν ήταν ο Άξουμ έφτιαχνε ιντζέρα. Και εκεί το μιτάντ που φτιάχνει το μαύρο του φέρανε από εκεί, τα πάντα φέρανε και άρχισε να φτιάξει εδώ, ντούκετ, τα πάντα έφερε, ήξερε κι ο Γιώργος να φτιάξει σαν τις γυναίκες, να φτιάξει ιντζέρα.
Γιατί μόνο οι γυναίκες έφτιαχναν;
Ναι, σε μας εκεί μόνο οι γυναίκες, οι άντρες δεν ξέρανε. Μετά από αυτό πολλές γυναίκες φέρνανε το ταψί, το αυτό, φτιάχνανε εδώ.
Τους φέρνανε από την Αιθιοπία το ταψί;
Το ταψί, το ταψί γιατί εδώ δεν μπορείς να το βρεις, είναι ειδικό. Ηλεκτρικό ναι μεν αλλά είναι διαφορετικό. Αλλά τους φέρνανε εδώ και οι γυναίκες αρχίσανε να φτιάξουνε ιντζέρα, τώρα, τώρα τελευταία.
Όταν ήρθες στην Ελλάδα όμως δεν είχες Αιθιοπικό φαγητό.
Όχι, τίποτα.
Και έτρωγες Ελληνικό.
Ελληνικό.
Τι φαγητό έτρωγες; Τι σου άρεσε;
Κοίταξε, όταν ήρθα δεν ήξερα πολλά πράγματα, μακαρόνια με κιμά, συνέχεια αυτό έτρωγα. Σιγά-σιγά τα άλλα φαγητά. Τώρα εγώ που να φάω μελιτζάνες (γέλια) ούτε να το δω τις μελιτζάνες. Εμείς κρέας, πιπέρι, κοτόπουλο αυτό ξέρουμε, που να ξέρω; Ε, μετά σιγά-σιγά όμως έμαθα τα πάντα. Εμένα ότι και να σου πω... πολλές φορές που φτιάχνω είναι σπανακόρυζο. Μου άρεσε, και παστίτσιο έφτιαχνα. Το μόνο που έχω, που δεν έχω φτιάξει είναι... πως το λένε, σαν παστίτσιο που είναι το Ελληνικό, αυτό ήταν δύσκολο, μελιτζάνες, πατάτες που βάζουν...
Μουσακά.
Αυτό δεν το έχω φτιάξει ποτέ μου. Ενώ όλα τα άλλα... λαχανοντολμάδες τρελαίνομαι, πολύ μου άρεσαν. Πάντως ελληνικά ό,τι φτιάχνω είναι πολύ νόστιμο. Ό,τι φτιάχνω, το φτιάχνω πολύ ωραία. Αλλά τώρα όμως βαριέμαι.
Η κοινότητα λοιπόν εκτός από το να φέρνει φαγητά και να κάνει αυτές τις εκδηλώσεις για να μαζέψει λεφτά τι άλλο έκανε;
Ναι, με χαρτιά, για την άδεια παραμονής και για αυτό. Εντωμεταξύ μια χρονιά ήταν όταν βγήκε δεύτερο το ΠΑΣΟΚ το ΄85 πήγαμε στο γραφείο της Μελίνας Μερκούρης, είχε υπογράψει η Μελίνα Μερκούρη να δοθεί άδεια παραμονής για τους Αιθίοπες που ζουν στην Ελλάδα, πήρανε όλοι.
Η Μελίνα Μερκούρη;
Η Μελίνα Μερκούρη, υπουργός ήταν τότε με το ΠΑΣΟΚ, εσύ δεν τη ξέρεις, ακουστά. Ακουστά, δεν είχες γεννηθεί. Ήταν υπουργός, Μελίνα Μερκούρη υπόγραψε για τους Αιθίοπες που ζουν εδώ στην Ελλάδα να πάρουν άδεια παραμονής μια φορά μας δώσανε μετά δεν ξανά ανανεώθηκε.
Έκανε καθόλου και εκδηλώσεις πολιτιστικές η Αιθιοπική κοινότητα;
Εντάξει, πολιτιστικές εκδηλώσεις... όχι πολύ. Όχι.
Χορούς;
Χορούς αυτά ναι, αλλά στην πολιτική, κοίταξε να δεις τώρα ήτανε ο Μενγκίστου και εντωμεταξύ άκου τι έγινε. Ο Μενγκίστου έχει στείλει πάρα πολλούς στρατιώτες εδώ για σπουδές. Όταν έπεσε ο Μενγκίστου ο Χαϊλέ Μάρε Αμντάβα με πήρε τηλέφωνο, έπεσε ο Μενγκίστου βγήκε αυτή η καινούργια. Και μου λέει θα βγούμε λέει στο Σύνταγμα διαδήλωση, "Για ποιον λόγο;" του λέω "Ε, για αυτήν την καινούργια κυβέρνηση που ήρθε τώρα που έπεσε." "Κοίταξε, εγώ επί Μενγκίστου έφυγα από την πατρίδα μου ενώ εσύ ήρθες με υποτροφία, χίλιες φορές, όχι αυτοί, να 'ρθει ο σατανάς να φύγει ο Μενγκίστου" του είπα. Κατάλαβες; Να υποστηρίξει αυτόν, που έφαγε, που τον έστειλε, τον Μενγκίστου, τον χειρότερο, χειρότερο κι από τον Χίτλερ τον έχουνε βγάλει η Ευρώπη, που σκότωσε τους ανθρώπους.
Οι άνθρωποι που μένανε στην Ελλάδα επειδή είχαν έρθει με υποτροφία από το καθεστώς Μενγκίστου και οι άνθρωποι που είχαν έρθει ως πρόσφυγες μιλούσαν μεταξύ τους;
Όχι, τσακωμένοι ήταν. Οι πρόσφυγες με το... που ήρθαν με υποτροφία, τι λες καλέ.
Όχι, άλλο οι πρόσφυγες άλλο αυτοί.
Άλλο. Αυτοί είναι με τον Μενγκίστου, τον υποστηρίζουνε τους έστειλε με υποτροφία να σπουδάζουν εδώ ενώ οι άλλοι είναι στη φυλακή, από φυλακή βγήκανε, ζητήσανε πρόσφυγες. Αυτοί οι δυο είναι διαφορετικοί άνθρωποι. Αυτοί που ήρθαν επί Χαϊλέ Σελασιέ με υποτροφία, μόλις έπεσε ο Χαϊλέ Σελασιέ τους τα κόψανε. Αρχίζουνε να παίρνουνε αυτούς που στέλνει ο Μενγκίστου.
Και όταν βγήκε λοιπόν το ΄74, ανέφερες πριν ότι έκοψε την υποτροφία...
Του Χαϊλέ Σελασιέ. Οι φοιτητές που είχαν έρθει επί Χαϊλέ Σελασιέ είχαν υποτροφία, ιατρική τα πάντα. Μόλις έπεσε ο Χαϊλέ Σελασιέ, η ελληνική, το κράτος τους έκοψε. Σου λέει έπεσε η κυβέρνηση, δεν σας ξέρουμε. Πίσω στην Αιθιοπία έπρεπε να γυρίσουν αλλά δεν γυρίσαν, αυτοί πήγαν Αμερική. Ε, πως θα γυρίσουν στην Αιθιοπία, για να τους σκοτώσει ο Μενγκίστου; Όπως σου είπα ζητήσανε... γίνανε εκεί στο γραφείο στο Ερυθρό Σταυρό κι αυτά, όλοι πήγαν Αμερική.
Που ήταν αυτό το γραφείο;
Αυτό το γραφείο ήταν Σκουφά. Δεν θυμάμαι το νούμερο, Σκουφά ήταν, προσφυγικό. Κι εγώ πήγαινα με τον αδερφό μου για να τους δώσουνε...
Κι αφού έγινε αυτό μετά υπήρχαν άνθρωποι εδώ στην Ελλάδα που ήταν πρόσφυγες και οι άνθρωποι που τους είχε δώσει υποτροφία ο Μενγκίστου για να σπουδάσουν εδώ. Και αυτοί οι δυο ήταν στην ίδια πόλη, την Αθήνα.
Στην Αθήνα, Θεσσαλονίκη πιο πολλοί, γιατί στρατιωτική είναι η σχολή, πιο πολλοί ήταν Θεσσαλονίκη. Στρατιωτικό ιατροί, σπουδάζανε γιατροί αλλά στρατιώτης όμως, αυτοί είναι στρατιώτης δεν ήτανε απλοί.
Και οι Αιθίοπες που είχαν έρθει επί Χαϊλέ Σελασιέ δεν μπορέσαν να τελειώσουν τις σπουδές τους;
Δεν μπορούσαν να τελειώσουν, δεν τελειώσανε φύγανε άρον άρον. Εκτός αυτοί... υπήρχανε και που παντρευτήκανε με Ελληνίδες, μόνο αυτοί ζούσανε, όλοι οι άλλοι φύγανε. Εγώ... κι εγώ ξέρω πολλά άτομα όταν ήρθα, τους έχω συναντήσει περιμένοντας να πάνε στην Αμερική στην ιατρική σχολή, παντού. Αυτοί είναι οι πολιτικοί, κατάλαβες; Κι ο λαός τα πληρώνει. Τώρα αυτοί επί Χαϊλέ Σελασιέ τι φταίνε; Και χωρίς να τελειώσουν τις σπουδές τους φύγανε, σηκωθήκανε φύγανε, έπεσε ο Χαϊλέ Σελασιέ.
Και οι πρόσφυγες εδώ στην Αθήνα, δεν είχατε σχέση με τους υποτρόφους του Μενγκίστου.
Όχι, αυτοί είναι άνθρωπος του Μενγκίστου, δηλαδή ήμασταν τσακωμένοι.
Αυτοί όμως ξέρανε, ξέρανε ποιοι είστε εδώ πέρα;
Τα πάντα, τα πάντα ξέρανε.
Σεμπένε: Και δεν φοβόσασταν;
Γιατί να τους φοβηθούμε; Εδώ στην Ελλάδα δεν μπορούν να κάνουν τίποτα. Δεν είναι Αιθιοπία εδώ. Τους βρίζαμε, όλα αυτά, αλλά δεν μπορεί να κάνει τίποτα. Χούντα, τέτοια. Αλλά εδώ στην Ελλάδα δεν μπορεί να κάνει τίποτα. Λες είναι κάτι, με αυτήν την περίπτωση τους βρίζουμε. Στην Ελλάδα είμαστε τι μπορεί να κάνει; Τίποτα, θα πάει φυλακή.
Αυτοί που μένανε;
Αυτοί μένανε στην εστία μέσα, δεν νοικιάζαν σπίτι, στο πανεπιστήμιο μένανε, για αυτό δεν τους βρίσκαμε, για αυτό σου λέω εγώ, πιο πολλοί είναι στην Θεσσαλονίκη, 100 άτομα, 50 άτομα στην επαρχία είναι, τους στέλνανε μέσα. Ζούσανε μέσα.
Οι άλλοι Αιθίοπες που έμεναν; Μένανε σε μια περιοχή ή διαφορετικές;
Όχι, διάφορα, Άνω Ιλίσια, Ζωγράφου, παντού.
Και τα γραφεία της κοινότητας που ήταν;
Σε καμία καφετέρια κάτι τέτοια ήτανε. Πάντως δεν έχουμε νοικιάσει γραφείο γιατί είχε έξοδα.
Και μετά ήταν και η εκκλησία πέρα από την κοινότητα.
Ναι, εκκλησία, εκκλησία είχαμε δική μας εκκλησία, δηλαδή πάνε μόνο Αιθίοπες αλλά μας δώσανε μια εκκλησία στα Τουρκοβούνια, ο πατριάρχης της Αιθιοπίας με τον πατριάρχη του... των Ελλήνων μας δώσανε μια εκκλησία, Τουρκοβούνια.
Πότε;
Μη σου πω ΄85-΄86 την είχαμε. Μετά αυτοί που μένουνε κοντά στην εκκλησία οι άνθρωποι δεν θέλανε γιατί ο τρόπος, βγαίνουν έξω οι Αιθίοπες, δηλαδή νομίζουνε ότι βρίσκονται στην Αιθιοπία, κάνανε αλλιώτικο από την ελληνική εκκλησία, για αυτό πάντα κάνανε παράπονο. Να σκεφτείς όταν ήρθα εγώ, εμείς δεν είχαμε εκκλησία, ήμασταν μαζί με τους Αιγύπτιους, ήταν πιο κάτω από την Ομόνοια, κάτσε να σου πω, Ψυρρή. Είχανε εκκλησία οι Αιγύπτιοι, ήμασταν μαζί, όταν κάναμε γάμο κάναμε εκεί, μαζί ήμασταν. Αυτό είναι. Τώρα ευτυχώς, τώρα πήγαν στην καινούργια εκκλησία, είναι και μακριά, δεν ακούγονται.
Για αυτόν τον λόγο πήγαν εκεί πιστεύεις;
Όχι δεν νομίζω, απλά βρήκαν και αγοράσαν το οικόπεδο. Αλλά κοίταξε και σε μας στην Αιθιοπία πάντα η εκκλησία, ποτέ δεν είναι μέσα στην πόλη, ποτέ, είναι μακριά. Πιστεύουν ξέρω 'γω για να πας σε μια εκκλησία να ανάβεις κερί πρέπει να περπατήσεις, πρέπει να κουραστείς, πρέπει να ανέβεις... ή καμιά φορά στο βουνό. Είναι πολύ μακριά από την πόλη, δεν είναι εδώ κοντά, Ομόνοια αυτά δεν υπάρχουν τέτοιες εκκλησίες, έτσι. Δηλαδή για να πας να παρακαλέσεις τον Θεό πρέπει να κουραστείς σου λέει. Πρέπει να περπατήσεις, πρέπει να ταλαιπωριέσαι, έτσι πιστεύουν.
Μέρος 3ο - Απολογισμός
Το ΄84 χωρίσαμε. Όταν χώρισα, πως να τη βγάλω την άδεια παραμονής; Είναι και το άλλο πρόβλημα. Να 'ναι καλά ο Λεντάκης, ο Αντρέας Λεντάκης, έχεις ακουστά; Αυτός, αυτός με βοήθησε.
Πως σε βοήθησε;
Ε, μου έδωσε γράμμα στο... θυμάμαι, στο Υπουργείο, το Υπουργείο Άμυνας ήταν; Στη Μεσογείων, επάνω. Πρώτα με έστειλε στην Ακαδημία, δε θυμάμαι που, με έστειλε σε έναν βουλευτή. Αυτός ο βουλευτής τους έλεγε, "Ρε παιδιά με την Αιθιοπία έχουμε πρόβλημα;" τους λέει εκεί στο γραφείο. "Όχι, τι να έχουμε, έχουμε καλές σχέσεις κι αυτά" και μου γράφει αυτό με την άδεια παραμονής, με την παλιά, πήγα Υπουργείο Αμύνης και εκεί τσάκα-τσάκα μου δώσανε.
Τον Λεντάκη πού τον γνώρισες;
Τον Λεντάκη τον ξέραμε, αφού ήταν από την Αιθιοπία, με τον πατέρα σου μαζί πηγαίναμε στο γραφείο του.
Ωραία, κι ο Λεντάκης μετά πως βοήθησε; Δηλαδή σου έγραψε ένα χαρτί...
Ναι, για να μου δώσουνε άδεια παραμονής, ότι είναι έτσι, δεν έχει μπλέξει πουθενά, ξέρω 'γω, ήταν έτσι, ήταν παντρεμένη με νόμο, δεν ταιριάζανε, χωρίσανε, θέλει να μείνει στην Ελλάδα. Εντάξει με το μέσον τι δεν γινότανε; Γιατί; Οι κοπέλες που δουλεύουνε σε σπίτι έτσι τους βγάλανε άδεια, πάνε στον υπουργό, τους γράψανε, τους δίνανε άδεια παραμονής, δεν ήτανε, έτσι με μέσο.
Χωρίς μέσο;
Χωρίς μέσο δεν γινόταν, δεν γινότανε. Ενώ αυτοί μετά του Μενγκίστου που ήρθαν οι πρόσφυγες ούτε θέλουν άδεια παραμονής, αυτοί μένουν μέχρι να πάνε στην Αμερική γιατί ήδη τους έχει δώσει Ηνωμένων Εθνών μια κάρτα, μπλε. Είχε κι ο αδελφός μου αυτήν την μπλε κάρτα ως πρόσφυγας. Με αυτά ζούσαν οι κοπέλες που σου λέω. Δηλαδή μόλις πας στων Ηνωμένων Εθνών ή εκεί στο γραφείο σε ρωτάνε διάφορα πράγματα και μετά σου δίνουν, σε δέχονται σαν πρόσφυγα, σου δίνουνε την κάρτα. Είχανε άδεια παραμονής και αυτοί.
Ωραία, αυτοί που δεν είχαν μέσο δηλαδή δεν μπορούσαν να βγάλουν άδεια διαμονής;
Ε κοίταξε, πως; Δεν μπορούνε, δεν ήταν εύκολο. Πάρα πολύ δύσκολο ήταν η άδεια παραμονής. Πρέπει να έχεις κάποιον, δεν μπορεί.
Ε, έπεσε ο Μενγκίστου και μετά πήγα στην Αιθιοπία. Για επίσκεψη, για να δω τη χώρα μου. Αλλιώς δεν γινόταν.
Σκέφτηκες να επιστρέψεις τελείως;
Όχι, με τίποτα. Ειδικά με αυτήν την κατάσταση. Εσύ δεν ξέρεις τι γίνεται εκεί. Χαμός γίνεται. Σκοτωμούς, πείνα, πόλεμο... που να πας; Εγώ, αυτό ήταν ο σκοπός μου, μόλις παίρνω τη σύνταξη, ε θα άραξα εκεί, θα ερχόμουν που και που εδώ, αυτό σκεφτόμουν.
Να πας Αιθιοπία;
Ναι, στους δικούς μου. Τώρα με τίποτα, δεν υπάρχει περίπτωση.
Μάλιστα.
Αυτά που λες η Ελλαδίτσα μας. Τώρα εγώ είμαι Ελληνίδα, τελείωσε. Να σκεφτείς, όταν πάω στην Αιθιοπία, το καλοκαίρι κάθε χρόνο πήγαινα. Πάω εκεί στο αεροδρόμιο, αν δεν έβλεπα τον αδερφό μου και τα παιδιά δεν χαμογέλαγα. Που, στην Ουγκάντα πάω, στην Κένυα, που; Δεν μου φαίνεται ότι είναι η χώρα μου. Όταν γυρίζω εδώ στην Ελλάδα, μόλις δω τη θάλασσα δεν μπορείς να φανταστείς τι αισθάνομαι μέσα, χαρά κι αυτά. Δηλαδή αισθάνομαι πως να σου πω, είναι τρομερό πράγμα. Μια ασφάλεια, μια... λέω μπήκα σπίτι μου, στη χώρα μου. Δεν είναι περίεργο αυτό τώρα; Να μισείς τη χώρα που γεννήθηκες, που μεγάλωσες; Να βρεθείς σε αυτήν την κατάντια, ευτυχώς που έχω και την Ελλάδα, δόξα τω Θεώ. Αυτά που λες αγαπητή.
Και κάτι τελευταίο που θέλω να σε ρωτήσω, εσύ ήσουν εδώ από τους πρώτους ανθρώπους που ήρθαν από την Αιθιοπία στην Ελλάδα και κάποια στιγμή πήρες ελληνική ταυτότητα. Θυμάσαι ποια χρονιά ήταν αυτό;
Το 2003.
Πήρες ελληνική ταυτότητα το 2003. Είχες ήδη παντρευτεί;
Ναι, ναι, ήμουν παντρεμένη. Παντρευτήκαμε το ΄91. Μετά κάθε πέντε χρόνια μου δώσανε την άδεια παραμονής και έκανα αίτηση για την ιθαγένεια και μου δώσανε το 2003. Δεν ήταν εύκολο. Παρόλο που είμαι παντρεμένη έχουμε ταλαιπωρηθεί πάρα πολύ.
Θυμάσαι πότε έκανες αίτηση;
Άκου, αίτηση έκανα, ήταν θυμάμαι το ΄98, πήγαινα στο Χαλάνδρι στο δημαρχείο ήταν μια πολυκατοικία, ήταν έτσι στο σκελετό είχε αυτό για πρώτη φορά και τελείωσε η πολυκατοικία δεν είχα πάρει εγώ την υπηκοότητα. Αυτό θυμόμουνα πάντα. Φτιάχτηκε έγινε πολυκατοικία, εγώ ακόμα εκεί. Κάθε φορά πήγαινα, κάθε φορά εκεί στο δημαρχείο, να ρωτήσω. Δώσε αυτό το χαρτί μου λένε, τι δε μου ζητάνε.
Αυτή η πολυκατοικία που λες ήταν κοντά στο δημαρχείο;
Ναι στο Χαλάνδρι δίπλα στο δημαρχείο ήταν, το έβλεπα, το θυμάμαι σαν σήμερα, ήταν στον σκελετό είχε αυτώσει.
Όταν έκανες την αίτηση.
Όταν έκανα την αίτηση. Τελείωσε η πολυκατοικία εγώ δεν είχα πάρει ακόμα (γέλια) την υπηκοότητα. Και εντωμεταξύ δεν ήξερα κανέναν στο Υπουργείο Εσωτερικών. Στο τέλος μου λέει έχω έναν πελάτη μου στο μαγαζί, και μου λέει, δεν είναι εύκολο, κάτσε να σου δώσω μου λέει έναν, το θυμάμαι το όνομα του, να πας να τον συναντήσεις να σου πει τι χρειάζεται. Κι έτσι πήγα, του εξήγησα κι αυτά, και μου έγραψε κάτι χαρτιά, τι χρειάζεται για την υπηκοότητα.
Γιατί στην αρχή δεν σου είχαν ζητήσει αυτά τα χαρτιά;
Δεν μου ζητήσανε. Κάθε φορά που πάω, τίποτα, αφασία όπως σου είπα, "Μη κουράζεσαι δεν θα σου δώσουν την υπηκοότητα." "Αφού ο άντρας μου είναι Έλληνας." "Και τι έγινε; Και με τέσσερα παιδιά ένας από την Αίγυπτο, μου λέει, δεν του δώσανε." Μου έκανε συνέντευξη όμως η δημαρχίνα πριν πάρω, ρε παιδί μου, πως κάνεις τώρα το καινούργιο που κάνετε στο κομπιούτερ, κάτι τέτοια με είχε κάνει πολλά αλλά δεν θυμάμαι.
Δεν θυμάσαι αν σου είχε φανεί εύκολο, δύσκολο;
Εντάξει δύσκολο δεν θα έλεγα αλλά πάρα πολλά πράγματα με είχε ρωτήσει, τα πάντα όλα, της απάντησα. Μετά ορκίστηκα.
Και μετά πήρες ταυτότητα.
Και μετά αμέσως το 2003 πήρα την ταυτότητα. 2003 ήταν η καλύτερη χρονιά για μένα.
Σκοπεύεις να μείνεις στην Ελλάδα;
Ε, βέβαια, εδώ θα μείνω που θα πάω; Ξέρω 'γω, χτύπα ξύλο, άμα δε μπορώ και αυτό... μπορεί να πάω κάτω. Κατά τα άλλα όσο είμαι... αυτό, εδώ θα μείνω.
Και περιμένεις τη σύνταξη τώρα;
Τώρα περιμένω σύνταξη να βγει, θα το πουλήσω σίγουρα 100%. Ε, θα πάρω τη σύνταξη μου, θα κάτσω, θα ξεκουραστώ που λέει ο λόγος.
Όταν πήγες να ρωτήσεις για τη σύνταξη πως σου φάνηκε; Τι σου ζητήσανε;
Εγώ... όλα ήταν εύκολα μόνο που μου ζητήσαν την άδεια παραμονής που έπαιρνα τότε όταν ήρθα.
Το ΄70;
Όχι, εγώ το ΄79 ήρθα. Το ΄79 ήρθα όπως σου είπα, είχα κανονικά άδεια παραμονής αλλά που να θυμάμαι που το έχω βάλει. Εντωμεταξύ είχε διακοπεί, είχα πάρει την υπηκοότητα και από εκεί και πέρα που να το βρω, που να βρω την άδεια παραμονής;
Άρα εσύ για να πάρεις σύνταξη πρέπει να βρεις τις άδειες διαμονής που είχες από το ΄79;
Ακριβώς. Και ΄79 και ΄80 και ΄90 που παντρευτήκαμε και αυτό αν υπάρχει, ότι να 'ναι αρκεί να έχει το νούμερο της άδειας παραμονής. Αυτό ζητάνε. Αλλά εγώ λέω τώρα όταν πήρα την ιθαγένεια πρέπει να έχει και εκεί μέσα άδεια παραμονής, πιστοποιητικό, οικογενειακή κατάσταση που μου ζητήσαν. Εγώ λέω να πάω να ρωτήσω στο Υπουργείο Εσωτερικών, έχω σκεφτεί, αλλιώς αν δε γίνεται με δικηγόρο.
Καλή επιτυχία εύχομαι. Καλό κουράγιο.
Ευχαριστώ.
Πως σε βοήθησε;
Ε, μου έδωσε γράμμα στο... θυμάμαι, στο Υπουργείο, το Υπουργείο Άμυνας ήταν; Στη Μεσογείων, επάνω. Πρώτα με έστειλε στην Ακαδημία, δε θυμάμαι που, με έστειλε σε έναν βουλευτή. Αυτός ο βουλευτής τους έλεγε, "Ρε παιδιά με την Αιθιοπία έχουμε πρόβλημα;" τους λέει εκεί στο γραφείο. "Όχι, τι να έχουμε, έχουμε καλές σχέσεις κι αυτά" και μου γράφει αυτό με την άδεια παραμονής, με την παλιά, πήγα Υπουργείο Αμύνης και εκεί τσάκα-τσάκα μου δώσανε.
Τον Λεντάκη πού τον γνώρισες;
Τον Λεντάκη τον ξέραμε, αφού ήταν από την Αιθιοπία, με τον πατέρα σου μαζί πηγαίναμε στο γραφείο του.
Ωραία, κι ο Λεντάκης μετά πως βοήθησε; Δηλαδή σου έγραψε ένα χαρτί...
Ναι, για να μου δώσουνε άδεια παραμονής, ότι είναι έτσι, δεν έχει μπλέξει πουθενά, ξέρω 'γω, ήταν έτσι, ήταν παντρεμένη με νόμο, δεν ταιριάζανε, χωρίσανε, θέλει να μείνει στην Ελλάδα. Εντάξει με το μέσον τι δεν γινότανε; Γιατί; Οι κοπέλες που δουλεύουνε σε σπίτι έτσι τους βγάλανε άδεια, πάνε στον υπουργό, τους γράψανε, τους δίνανε άδεια παραμονής, δεν ήτανε, έτσι με μέσο.
Χωρίς μέσο;
Χωρίς μέσο δεν γινόταν, δεν γινότανε. Ενώ αυτοί μετά του Μενγκίστου που ήρθαν οι πρόσφυγες ούτε θέλουν άδεια παραμονής, αυτοί μένουν μέχρι να πάνε στην Αμερική γιατί ήδη τους έχει δώσει Ηνωμένων Εθνών μια κάρτα, μπλε. Είχε κι ο αδελφός μου αυτήν την μπλε κάρτα ως πρόσφυγας. Με αυτά ζούσαν οι κοπέλες που σου λέω. Δηλαδή μόλις πας στων Ηνωμένων Εθνών ή εκεί στο γραφείο σε ρωτάνε διάφορα πράγματα και μετά σου δίνουν, σε δέχονται σαν πρόσφυγα, σου δίνουνε την κάρτα. Είχανε άδεια παραμονής και αυτοί.
Ωραία, αυτοί που δεν είχαν μέσο δηλαδή δεν μπορούσαν να βγάλουν άδεια διαμονής;
Ε κοίταξε, πως; Δεν μπορούνε, δεν ήταν εύκολο. Πάρα πολύ δύσκολο ήταν η άδεια παραμονής. Πρέπει να έχεις κάποιον, δεν μπορεί.
Ε, έπεσε ο Μενγκίστου και μετά πήγα στην Αιθιοπία. Για επίσκεψη, για να δω τη χώρα μου. Αλλιώς δεν γινόταν.
Σκέφτηκες να επιστρέψεις τελείως;
Όχι, με τίποτα. Ειδικά με αυτήν την κατάσταση. Εσύ δεν ξέρεις τι γίνεται εκεί. Χαμός γίνεται. Σκοτωμούς, πείνα, πόλεμο... που να πας; Εγώ, αυτό ήταν ο σκοπός μου, μόλις παίρνω τη σύνταξη, ε θα άραξα εκεί, θα ερχόμουν που και που εδώ, αυτό σκεφτόμουν.
Να πας Αιθιοπία;
Ναι, στους δικούς μου. Τώρα με τίποτα, δεν υπάρχει περίπτωση.
Μάλιστα.
Αυτά που λες η Ελλαδίτσα μας. Τώρα εγώ είμαι Ελληνίδα, τελείωσε. Να σκεφτείς, όταν πάω στην Αιθιοπία, το καλοκαίρι κάθε χρόνο πήγαινα. Πάω εκεί στο αεροδρόμιο, αν δεν έβλεπα τον αδερφό μου και τα παιδιά δεν χαμογέλαγα. Που, στην Ουγκάντα πάω, στην Κένυα, που; Δεν μου φαίνεται ότι είναι η χώρα μου. Όταν γυρίζω εδώ στην Ελλάδα, μόλις δω τη θάλασσα δεν μπορείς να φανταστείς τι αισθάνομαι μέσα, χαρά κι αυτά. Δηλαδή αισθάνομαι πως να σου πω, είναι τρομερό πράγμα. Μια ασφάλεια, μια... λέω μπήκα σπίτι μου, στη χώρα μου. Δεν είναι περίεργο αυτό τώρα; Να μισείς τη χώρα που γεννήθηκες, που μεγάλωσες; Να βρεθείς σε αυτήν την κατάντια, ευτυχώς που έχω και την Ελλάδα, δόξα τω Θεώ. Αυτά που λες αγαπητή.
Και κάτι τελευταίο που θέλω να σε ρωτήσω, εσύ ήσουν εδώ από τους πρώτους ανθρώπους που ήρθαν από την Αιθιοπία στην Ελλάδα και κάποια στιγμή πήρες ελληνική ταυτότητα. Θυμάσαι ποια χρονιά ήταν αυτό;
Το 2003.
Πήρες ελληνική ταυτότητα το 2003. Είχες ήδη παντρευτεί;
Ναι, ναι, ήμουν παντρεμένη. Παντρευτήκαμε το ΄91. Μετά κάθε πέντε χρόνια μου δώσανε την άδεια παραμονής και έκανα αίτηση για την ιθαγένεια και μου δώσανε το 2003. Δεν ήταν εύκολο. Παρόλο που είμαι παντρεμένη έχουμε ταλαιπωρηθεί πάρα πολύ.
Θυμάσαι πότε έκανες αίτηση;
Άκου, αίτηση έκανα, ήταν θυμάμαι το ΄98, πήγαινα στο Χαλάνδρι στο δημαρχείο ήταν μια πολυκατοικία, ήταν έτσι στο σκελετό είχε αυτό για πρώτη φορά και τελείωσε η πολυκατοικία δεν είχα πάρει εγώ την υπηκοότητα. Αυτό θυμόμουνα πάντα. Φτιάχτηκε έγινε πολυκατοικία, εγώ ακόμα εκεί. Κάθε φορά πήγαινα, κάθε φορά εκεί στο δημαρχείο, να ρωτήσω. Δώσε αυτό το χαρτί μου λένε, τι δε μου ζητάνε.
Αυτή η πολυκατοικία που λες ήταν κοντά στο δημαρχείο;
Ναι στο Χαλάνδρι δίπλα στο δημαρχείο ήταν, το έβλεπα, το θυμάμαι σαν σήμερα, ήταν στον σκελετό είχε αυτώσει.
Όταν έκανες την αίτηση.
Όταν έκανα την αίτηση. Τελείωσε η πολυκατοικία εγώ δεν είχα πάρει ακόμα (γέλια) την υπηκοότητα. Και εντωμεταξύ δεν ήξερα κανέναν στο Υπουργείο Εσωτερικών. Στο τέλος μου λέει έχω έναν πελάτη μου στο μαγαζί, και μου λέει, δεν είναι εύκολο, κάτσε να σου δώσω μου λέει έναν, το θυμάμαι το όνομα του, να πας να τον συναντήσεις να σου πει τι χρειάζεται. Κι έτσι πήγα, του εξήγησα κι αυτά, και μου έγραψε κάτι χαρτιά, τι χρειάζεται για την υπηκοότητα.
Γιατί στην αρχή δεν σου είχαν ζητήσει αυτά τα χαρτιά;
Δεν μου ζητήσανε. Κάθε φορά που πάω, τίποτα, αφασία όπως σου είπα, "Μη κουράζεσαι δεν θα σου δώσουν την υπηκοότητα." "Αφού ο άντρας μου είναι Έλληνας." "Και τι έγινε; Και με τέσσερα παιδιά ένας από την Αίγυπτο, μου λέει, δεν του δώσανε." Μου έκανε συνέντευξη όμως η δημαρχίνα πριν πάρω, ρε παιδί μου, πως κάνεις τώρα το καινούργιο που κάνετε στο κομπιούτερ, κάτι τέτοια με είχε κάνει πολλά αλλά δεν θυμάμαι.
Δεν θυμάσαι αν σου είχε φανεί εύκολο, δύσκολο;
Εντάξει δύσκολο δεν θα έλεγα αλλά πάρα πολλά πράγματα με είχε ρωτήσει, τα πάντα όλα, της απάντησα. Μετά ορκίστηκα.
Και μετά πήρες ταυτότητα.
Και μετά αμέσως το 2003 πήρα την ταυτότητα. 2003 ήταν η καλύτερη χρονιά για μένα.
Σκοπεύεις να μείνεις στην Ελλάδα;
Ε, βέβαια, εδώ θα μείνω που θα πάω; Ξέρω 'γω, χτύπα ξύλο, άμα δε μπορώ και αυτό... μπορεί να πάω κάτω. Κατά τα άλλα όσο είμαι... αυτό, εδώ θα μείνω.
Και περιμένεις τη σύνταξη τώρα;
Τώρα περιμένω σύνταξη να βγει, θα το πουλήσω σίγουρα 100%. Ε, θα πάρω τη σύνταξη μου, θα κάτσω, θα ξεκουραστώ που λέει ο λόγος.
Όταν πήγες να ρωτήσεις για τη σύνταξη πως σου φάνηκε; Τι σου ζητήσανε;
Εγώ... όλα ήταν εύκολα μόνο που μου ζητήσαν την άδεια παραμονής που έπαιρνα τότε όταν ήρθα.
Το ΄70;
Όχι, εγώ το ΄79 ήρθα. Το ΄79 ήρθα όπως σου είπα, είχα κανονικά άδεια παραμονής αλλά που να θυμάμαι που το έχω βάλει. Εντωμεταξύ είχε διακοπεί, είχα πάρει την υπηκοότητα και από εκεί και πέρα που να το βρω, που να βρω την άδεια παραμονής;
Άρα εσύ για να πάρεις σύνταξη πρέπει να βρεις τις άδειες διαμονής που είχες από το ΄79;
Ακριβώς. Και ΄79 και ΄80 και ΄90 που παντρευτήκαμε και αυτό αν υπάρχει, ότι να 'ναι αρκεί να έχει το νούμερο της άδειας παραμονής. Αυτό ζητάνε. Αλλά εγώ λέω τώρα όταν πήρα την ιθαγένεια πρέπει να έχει και εκεί μέσα άδεια παραμονής, πιστοποιητικό, οικογενειακή κατάσταση που μου ζητήσαν. Εγώ λέω να πάω να ρωτήσω στο Υπουργείο Εσωτερικών, έχω σκεφτεί, αλλιώς αν δε γίνεται με δικηγόρο.
Καλή επιτυχία εύχομαι. Καλό κουράγιο.
Ευχαριστώ.